Uzyskaj zezwolenie na ekshumację zwłok lub szczątków

Chcesz przenieść ciało zmarłego do innego grobu? Ekshumacja zwłok lub szczątków wymaga zezwolenia państwowego inspektora sanitarnego. Sprawdź, jak je uzyskać.

Jak załatwić sprawę

Co powinieneś wiedzieć i kto może skorzystać z usługi

Na czym polega ekshumacja zwłok

Ekshumacja to wydobycie zwłok lub szczątków z grobu lub tymczasowego miejsca pochówku po to, aby przenieść je do innego grobu w obrębie cmentarza lub na inny cmentarz, wyremontować grób lub grobowiec albo przeprowadzić oględziny lekarsko-sądowe.

Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży. Natomiast za szczątki uważa się popioły powstałe ze spopielenia zwłok, pozostałości zwłok wydobyte przy kopaniu grobu lub w innych okolicznościach, a także części ciała ludzkiego.

Ekshumacją i transportem zwłok lub szczątków ludzkich zajmują się uprawnione do tego podmioty prowadzące działalność określoną w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) pod hasłem „pogrzeby i działalność pokrewna”.

Kto składa wniosek o ekshumację

Wniosek o zezwolenie na ekshumację może złożyć tylko osoba uprawniona do pochowania osoby zmarłej.

Osobami uprawnionymi są:

• mąż lub żona
• krewny zstępny (na przykład dziecko, wnuk, prawnuk)
• krewny wstępny (na przykład rodzic, dziadkowie, pradziadkowie)
• krewny boczny do 4 stopnia pokrewieństwa (na przykład rodzeństwo, ciotka, stryj, siostra lub brat cioteczny)
• powinowaty w linii prostej do 1 stopnia (teść, teściowa, zięć, synowa).

Możesz złożyć wniosek także, jeśli wcześniej dobrowolnie podjąłeś się pochowania zwłok lub szczątków.

Wniosek o ekshumację powinien pochodzić nie od jednej lub niektórych uprawnionych osób, ale od wszystkich i być podpisany przez wszystkie uprawnione osoby.

Zamiast podpisów pozostałych wnioskodawców, możesz złożyć pisemne oświadczenia innych uprawnionych osób z ich zgodą na przeprowadzenie ekshumacji lub prawomocne orzeczenia sądu zobowiązujące inne osoby uprawnione do złożenia stosownego oświadczenia woli.

Uwaga! Jeśli jesteś w sporze z innymi osobami, które też mają prawo do pochowania zmarłego, to sąd zadecyduje o tym, kto ma prawo do grobu.

Jakie są zasady ekshumacji zmarłych na choroby zakaźne

Muszą minąć co najmniej 2 lata od śmierci osoby zmarłej na chorobę zakaźną, aby państwowy inspektor sanitarny wydał zezwolenie na wydobycie jej zwłok lub szczątków.

Do chorób zakaźnych zalicza się:

• cholerę
• dur wysypkowy i inne riketsjozy
• dżumę
• gorączkę powrotną
• nagminne porażenie dziecięce
• nosaciznę
• trąd
• wąglik
• wściekliznę
• żółtą gorączkę i inne wirusowe gorączki krwotoczne.

Kiedy zezwolenie na ekshumację nie jest potrzebne

Nie potrzebujesz zezwolenia, gdy prowadzisz archeologiczne prace wykopaliskowe na dawnych cmentarzach (cmentarzyskach) lub w grobach położonych poza terenem obecnych cmentarzy.

Kiedy powinieneś załatwić sprawę

Wniosek możesz złożyć w dowolnym momencie.

Pamiętaj, że ekshumację można przeprowadzić:

• od 16 października do 15 kwietnia każdego roku i tylko we wczesnych godzinach rannych
• w innym czasie wyłącznie za zgodą państwowego inspektora sanitarnego, przy zachowaniu ustalonych przez niego środków ostrożności.

Gdzie załatwisz sprawę

Usługę można zrealizować w:

• powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne
• graniczne stacje sanitarno-epidemiologiczne

Co zrobić krok po kroku

1. Złóż wniosek o udzielenie zezwolenia na ekshumację zwłok i szczątków ludzkich

Dokumenty

Dokument, który potwierdza, że zgon ekshumowanej osoby nie nastąpił na skutek choroby zakaźnej dołącz do wniosku, jeśli ekshumacja zwłok jest przeprowadzana przed upływem 2 lat od daty pochówku i nie określono przyczyny zgonu w akcie zgonu lub innym dokumencie urzędowym stwierdzającym zgon.

Do wniosku dołącz zaświadczenia od zarządców cmentarza o:

• możliwości przeprowadzenia ekshumacji
• posiadaniu wolnego miejsca w grobie, do którego mają być pochowane zwłoki lub szczątki  osoby wskazanej we wniosku, po przeprowadzonej ekshumacji.

Pamiętaj, że urząd może poprosić cię o pokazanie oryginałów dokumentów.

Możesz dołączyć też inne dokumenty, które potwierdzają twoje prawo do grobu. Na przykład pisemne oświadczenia innych uprawnionych osób z ich zgodą na przeprowadzenie ekshumacji lub prawomocne orzeczenia sądu zobowiązujące inne osoby uprawnione do złożenia stosownego oświadczenia woli.

Jeżeli chcesz, aby reprezentował cię pełnomocnik, pamiętaj o tym, aby do wniosku dołączyć pełnomocnictwo i dowód zapłacenia opłaty skarbowej.

Termin

Wniosek możesz złożyć w dowolnym momencie.

Pamiętaj, że ekshumację można przeprowadzić:

• od 16 października do 15 kwietnia każdego roku i tylko we wczesnych godzinach rannych
• w innym czasie wyłącznie za zgodą państwowego inspektora sanitarnego, przy zachowaniu ustalonych przez niego środków ostrożności.

2. Państwowy inspektor sanitarny sprawdzi twój wniosek formalnie i merytorycznie

3. Dostaniesz zezwolenie na ekshumację zwłok lub szczątków ludzkich

Jeśli twój wniosek jest umotywowany i spełnia wymagania formalne, państwowy inspektor sanitarny wyda zezwolenie na ekshumację.

Państwowy inspektor sanitarny może odmówić ci zezwolenia na przykład ze względów bezpieczeństwa higieniczno-sanitarnego.

Dokumenty

Ile zapłacisz

Usługa jest bezpłatna.

• 17 zł – opłata skarbowa za pełnomocnictwo (opcjonalnie)  

Jeśli do urzędu składasz pełnomocnictwo to musisz je opłacić. Nie zapłacisz za pełnomocnictwo udzielone mężowi, żonie, dzieciom, rodzicom, dziadkom, wnukom lub rodzeństwu.

Gdzie zapłacić: opłatę skarbową za pełnomocnictwo wpłać na konto urzędu miasta lub gminy, właściwego dla siedziby urzędu, w którym składasz pełnomocnictwo. Numer konta sprawdzisz na stronie internetowej urzędu miasta lub gminy. Na przykład, jeśli pełnomocnictwo składasz do Urzędu Miasta Poznania to opłatę zapłać również na konto Urzędu Miasta Poznania.

Praktyczne informacje na temat pełnomocnictwa.

Ile będziesz czekać

Nie dłużej niż miesiąc. Termin może się wydłużyć do 2 miesięcy (dostaniesz o tym informację).

Jak możesz się odwołać

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją państwowego inspektora sanitarnego, masz prawo się od niej odwołać. Odwołanie złóż do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego za pośrednictwem państwowego inspektora sanitarnego, który wydał decyzję w sprawie zezwolenia na ekshumację.

Możesz zrezygnować ze składania odwołania od decyzji. W ten sposób decyzja szybciej się uprawomocni.

Decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego nie możesz zaskarżyć do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA). Do WSA możesz zaskarżyć decyzję państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w związku z odwołaniem od decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Warto wiedzieć

Jakie są obowiązki po uzyskaniu zezwolenia

Po uzyskaniu zezwolenia, musisz zawiadomić o zamiarze ekshumacji właściwego państwowego inspektora sanitarnego, który na nią zezwolił.

Inspektor może:

• uczestniczyć i nadzorować wydobycie zwłok i szczątków
• wyznaczyć inny termin poza dopuszczalnym okresem na przeprowadzanie ekshumacji. Jest to możliwe, jeśli wszyscy uczestnicy zachowają ustalone przez niego środki ostrożności.

O terminie ekshumacji powiadom pisemnie także zarządcę cmentarza.

Kto ponosi koszty ekshumacji

Nie płacisz za zezwolenie na ekshumację wydane na twój wniosek, jednak musisz zapłacić za przeprowadzenie ekshumacji. Decyzja państwowego inspektora sanitarnego nie obejmuje tej kwestii. 

Czy trzeba mieć pozwolenie na przewóz zwłok

Jeśli chcesz przewieźć zwłoki lub szczątki na inny cmentarz, musisz uzyskać odpowienie pozwolenie lub zaświadczenie.

Uzyskaj pozwolenie od:

• państwowego powiatowego inspektora sanitarnego – jeśli chcesz przewieźć zwłoki lub szczątki:
  •  koleją, samolotami i statkami w granicach Polski
  •  poza granice Polski (osoba zmarła w Polsce)
• starosty właściwego ze względu na miejsce ponownego pochówku – jeśli chcesz sprowadzić zwłoki lub szczątki z zagranicy. Starosta wydaje zaświadczenie w porozumieniu z właściwym  państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym.

Uzyskaj zaświadczenie od polskiego konsula:

• jeśli chcesz przewieźć zwłoki i szczątki przez Polskę – dokument potwierdza brak przeszkód do wjazdu na teren Polski z innego kraju
• jeśli chcesz przywieźć zwłoki i szczątki do Polski – konsul wyda ci zaświadczenie po tym, jak dostarczysz mu pozwolenie na sprowadzenie zwłok i szczątków z zagranicy od danego starosty.

Pozwolenie i zaświadczenie dostaniesz w ciągu 3 dni od złożenia wniosku. Jeśli osoba zmarła na chorobę zakaźną, pozwolenie dostaniesz dopiero po 2 latach od daty jej zgonu.

Jakie mogą być skutki prawne ekshumacji bez zezwolenia

Pamiętaj, że jeśli przeprowadzisz ekshumację bez zezwolenia, to grozi ci kara aresztu lub grzywny.

Kto może postanowić o ekshumacji z urzędu

Ekshumacje z urzędu odbywają się na podstawie:

• zarządzenia prokuratora lub sądu
• decyzji danego wojewody, wydanej na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• decyzji państwowego inspektora sanitarnego w przypadku zmiany przeznaczenia terenu obecnego cmentarza.

W przypadku wywłaszczenia cmentarza, koszty ekshumacji oraz przeniesienia zwłok i szczątków w nowe miejsce spoczynku ponosi nabywca terenu.