Jakie uprawnienia ma przedsiębiorca z tytułu opłacania składek na ZUS

Jakie składki przedsiębiorca rozlicza i opłaca za siebie

Jako przedsiębiorca musisz rozliczać i opłacać do ZUS składki za siebie na:

• ubezpieczenia społeczne, z których obowiązkowe są: ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, a dobrowolne jest ubezpieczenie chorobowe
• Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FS)
• ubezpieczenie zdrowotne.

Przeczytaj, jakie składki ZUS płaci przedsiębiorca.

Pamiętaj! Przedsiębiorcy, którzy zaczynają działalność lub osiągają niewielkie przychody, mają prawo do ulg, dzięki którym składka opłacana do ZUS może być niższa od standardowej. Zanim zaczniesz płacić składki ZUS, sprawdź, czy nie przysługują ci ulgi.

Przeczytaj:

• kto może korzystać z Ulgi na start
• kto może płacić obniżone składki od preferencyjnej podstawy
• dla kogo jest Mały ZUS PLUS.

Przyszła emerytura

Jeśli opłacasz składki emerytalne, to tym samym odkładasz środki na przyszłą emeryturę.

Pamiętaj, że wysokość przyszłej emerytury zależy od:

• wysokości twoich składek w okresie prowadzenia działalności i poza tym okresem
• długości okresu, w którym opłacasz składki z działalności gospodarczej i poza nią.

Wysokość składek przedsiębiorców nie zależy od tego, ile uda im się zarobić w danym miesiącu, a od zadeklarowanej w ZUS kwoty. Najczęściej jest to 60% przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia.

Jeśli zadeklarowana kwota jest niższa, bo na przykład korzystasz z preferencyjnych składek ZUS lub Małego ZUS Plus, to oznacza, że w okresie płacenia niższych składek odkładasz mniej na przyszłą emeryturę.

Pamiętaj! Możesz w każdej chwili zadeklarować do ZUS wyższą kwotę i płacić wyższe składki, żeby w przyszłości mieć wyższe świadczenia emerytalne.

Przedsiębiorcy przechodzą na emeryturę na takich samych zasadach jak pracownicy.

ZUS ustali ci prawo do emerytury, jeżeli złożysz wniosek o emeryturę. Prawo do tego świadczenia uzyskasz po wydaniu przez ZUS decyzji w tej sprawie.

Składki na ubezpieczenia społeczne musisz płacić do momentu zakończenia działalności.

Twoja sytuacja zmieni się, jeśli po uzyskaniu prawa do emerytury nadal zechcesz prowadzić działalność gospodarczą. W takiej sytuacji:

• nie musisz odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne – są dobrowolne
• masz obowiązek płacić składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Są jednak wyjątki, kiedy emeryt przedsiębiorca nie musi płacić nawet składki zdrowotnej. Dzieje się tak, gdy jego świadczenie emerytalne jest niższe niż obowiązujące minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2024 roku: 4242 zł do 30 czerwca i 4300 zł od 1 lipca), a dodatkowo emeryt przedsiębiorca:

• uzyskuje niewielkie przychody z tytułu działalności, to znaczy nieprzekraczające miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury
• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Od 1 marca 2023 roku minimalna emerytura wynosi 1588,44 zł.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Opłacanie składek rentowych powoduje, że w razie całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy będziesz uprawniony do pobierania renty, o ile spełnisz łącznie następujące warunki:

• zostaniesz uznany za niezdolnego lub niezdolną do pracy przez orzecznika ZUS
• będziesz mieć wymagany okres składkowy i nieskładkowy stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy
• twoja niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (w okresie zatrudnienia, okresie ubezpieczenia) lub nieskładkowych (na przykład w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów
• nie masz ustalonego prawa do emerytury lub nie spełniasz warunków do uzyskania emerytury.

W określonych sytuacjach nie trzeba spełnić wszystkich tych wymagań. Stanie się tak, gdy:

• niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy – wtedy nie jest konieczne spełnienie wymogu posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego
• niezdolność do pracy dotyczy osoby całkowicie niezdolnej do pracy, czyli nie dotyczy osoby wnioskującej o rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która udowodniła już, że posiada okres składkowy i nieskładkowy (w przypadku kobiety – 20 lat, a w przypadku mężczyzny – 25 lat) – w takich sytuacjach nie ma obowiązku spełnienia wymogu powstania niezdolności do pracy w okresie składkowym lub nieskładkowym albo w ciągu 18 miesięcy po ustaniu tych okresów.

Przeczytaj więcej o warunkach wymaganych do przyznania renty.

Pobierz wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, mogą podjąć dodatkową pracę lub założyć własną działalność gospodarczą.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą, posiadająca ustalone prawo do renty:

• obowiązkowo opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne
• może dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, nie ma jednak obowiązku odprowadzania składek z tego tytułu. ZUS obejmie taką osobę ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym na jej wniosek
• opłaca obowiązkowo składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe, jeśli ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ten obowiązek ciąży na przedsiębiorcy do czasu, kiedy zostanie ustalone dla niego uprawnienie do emerytury.

Zasiłek macierzyński i rodzicielski

Kiedy przedsiębiorca ma prawo do zasiłku

Za okres odpowiadający u pracowników czasowi trwania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przedsiębiorcom przysługuje zasiłek macierzyński płatny przez ZUS. Prawo do zasiłku mają jednak tylko ci przedsiębiorcy, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym i dobrowolnie opłacali składki na to ubezpieczenie.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługuje, gdy w okresie ubezpieczenia chorobowego:

• urodzisz dziecko
• przyjmiesz na wychowanie dziecko (w wieku do 7. roku życia lub 10. roku życia w przypadku dziecka, które ma odroczony obowiązek szkolny) i wystąpisz do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie
• przyjmiesz dziecko – w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10. roku życia – na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej).

Ważne! W przypadku zasiłku macierzyńskiego nie obowiązuje okres wyczekiwania – zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko, czyli zasiłek przysługuje, jeżeli kobieta przystąpi do ubezpieczenia chorobowego przed dniem porodu.

W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego możesz nadal prowadzić działalność i uzyskiwać przychody. Podlegasz wtedy tylko obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast nie masz obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe).

Składki będzie opłacać ZUS – obejmie cię ubezpieczeniami społecznymi z tytułu pobierania zasiłku.

Na własny wniosek możesz przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w ramach działalności gospodarczej, co będzie wiązało się z koniecznością dodatkowego uiszczania składki na ubezpieczenie wypadkowe.

W trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego opłacasz tylko składkę zdrowotną i wykazujesz ją w comiesięcznej deklaracji ZUS DRA. Deklarację ZUS DRA składasz w każdym miesiącu, ponieważ na podstawie zawartych w niej informacji jest obliczany wymiar składki zdrowotnej.

Ważne! Jeśli twój zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie 1000 zł, nie musisz opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ile trwają urlopy macierzyński i rodzicielski

Długość pobierania przez przedsiębiorcę zasiłku macierzyńskiego jest taka sama jak w przypadku pracownika i wynosi:

• 20 tygodni (140 dni) w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka
• 31 tygodni (217 dni) w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci
• 33 tygodnie (231 dni) w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci
• 35 tygodni (245 dni) w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci
• 37 tygodni (259 dni) w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci.

6 tygodni prawa do zasiłku macierzyńskiego można wykorzystać jeszcze przed porodem, a kolejne po narodzinach dziecka. Po spędzeniu 14 tygodni z dzieckiem, kobieta może wrócić do pracy, a pozostałe 6 tygodni prawa do zasiłku macierzyńskiego – przekazać ojcu dziecka. Ojciec dziecka będzie otrzymywał zasiłek macierzyński, o ile opłacał dobrowolne składki chorobowe.

Po okresie urlopu macierzyńskiego pracownikom przysługuje urlop rodzicielski, trwający maksymalnie:

• 41 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka
• 43 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci.

Rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze:

• 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 67 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.

Jeżeli pracownik – rodzic dziecka będzie łączył korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u swojego pracodawcy, to wymiar urlopu rodzicielskiego będzie ulegał wydłużeniu, nie dłużej jednak niż:

• 82 tygodni ‒ w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 86 tygodni ‒ w przypadkach porodu mnogiego.

W przypadku pracownika – rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, korzystania z urlopu rodzicielskiego, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, nie dłużej jednak niż:

• 130 tygodni – przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
• 134 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.

Przeczytaj więcej o urlopach macierzyńskich i rodzicielskich.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Wysokość zasiłku macierzyńskiego, który będziesz otrzymywać w czasie urlopu, zależy od wysokości opłacanych składek (od zadeklarowanej podstawy, od której oblicza się składki) w okresie ostatnich 12 miesięcy przez rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego.

Jeśli przed porodem lub przyjęciem dziecka, a momentem rozpoczęcia płacenia składek na ubezpieczenie chorobowe nie upłynęło 12 miesięcy, zasiłek macierzyński zostanie obliczony na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych, za które było płacone ubezpieczenie.

Przedsiębiorcy, których miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych miałaby być niższa od świadczenia rodzicielskiego, czyli od 1000 zł, otrzymają podwyższenie zasiłku macierzyńskiego do wysokości 1000 zł.

Przeczytaj więcej informacji na temat podwyższenia zasiłku.

Pamiętaj! Jednorazowa wpłata wyższej składki nie spowoduje wzrostu wypłacanego zasiłku. Aby otrzymać wysoki zasiłek liczony od pełnej zadeklarowanej podstawy, należy odprowadzać składkę chorobową w wyższej wysokości przez pełne 12 miesięcy.

Wysokość wypłacanego zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego zależy od momentu złożenia deklaracji dotyczącej chęci skorzystania z urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego:

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego będzie wynosił 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Masz możliwość wyboru wysokości zasiłku macierzyńskiego, który będzie pobierany w okresie urlopu rodzicielskiego :

• 100 proc. zasiłku za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego - w takim przypadku za okres korzystania z urlopu rodzicielskiego oboje rodzice mają prawo do 70 proc. zasiłku,
• 81,5 proc. zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, jeśli w ciągu 21 dni złożysz do pracodawcy lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek,

przy czym za okres 9-tygodniowej nieprzenoszalnej części tego urlopu dla ojca dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Ważne! Jeśli opłacasz Mały ZUS Plus lub płacisz preferencyjne składki na ZUS, podstawa naliczania twojego zasiłku macierzyńskiego czy rodzicielskiego jest niższa, a tym samym uzyskasz niższą kwotę zasiłku macierzyńskiego czy rodzicielskiego.

Przeczytaj więcej o zasadach ustalania podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Jeśli masz problem z obliczeniem wysokości zasiłku, skorzystaj z infolinii ZUS.

Jak uzyskać zasiłek macierzyński

Jeśli chcesz uzyskać zasiłek macierzyński, musisz zgłosić się do ZUS i złożyć dokumenty, na których podstawie ZUS wyda decyzję.

Zasiłek dostaniesz nie później niż w ciągu 30 dni od stwierdzenia przez ZUS uprawnień do zasiłku. Jeśli ZUS wszcznie postępowanie wyjaśniające, na czas jego trwania wypłata twojego zasiłku macierzyńskiego najprawdopodobniej zostanie wstrzymana.

Do wypłaty dojdzie dopiero po wydaniu przez ZUS pozytywnej decyzji w twojej sprawie.

Może się jednak zdarzyć, że ZUS zakwestionuje twoje prawo do zasiłku lub obniży jego wysokość. Wówczas, żeby otrzymać zasiłek w pełnej wysokości lub w ogóle, musisz złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Aby dopełnić wszystkich formalności:

• od pierwszego dnia pobierania zasiłku macierzyńskiego wyrejestruj się z ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (korzystając z formularza ZUS ZWUA)
• zgłoś się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (na formularzu ZUS ZZA) – dopiero po przyznaniu przez ZUS prawa do zasiłku.

Formalności te wynikają z faktu, że od dnia kiedy zaczynasz pobierać zasiłek macierzyński staje się on obowiązkowym tytułem do twojego ubezpieczenia społecznego. Od tego czasu (i na czas pobierania zasiłku) nie musisz odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, bo są dobrowolne.

Ważne! Świadczenie nie zostanie przyznane jeśli w dniu powstania do niego prawa twoje zadłużenie z tytułu składek będzie przekraczać kwotę 42,42 zł. Sytuacja zmieni się gdy spłacisz zadłużenie.

Przeczytaj:

• jak składać dokumenty do ZUS
• jakie dokumenty są wymagane do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego
• Poradnik ZUS: Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa dla osób prowadzących działalność pozarolniczą.

Urlop ojcowski

Możesz skorzystać z urlopu ojcowskiego, jeżeli opłacasz składki na ubezpieczenie chorobowe, które jest dobrowolne.

Urlop ojcowski przedsiębiorcy trwa 14 dni (dwa tygodnie), ale nie musi być wykorzystany jednorazowo. Można go podzielić na dwa odrębne urlopy, przy czym każdy z nich nie może trwać krócej niż tydzień.

Urlop ojcowski przysługuje nie dłużej niż:

• do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia

Ojciec dziecka może skorzystać z dwutygodniowego urlopu ojcowskiego, gdy matka dziecka korzysta jednocześnie z urlopu macierzyńskiego. W okresie urlopu ojcowskiego ZUS wypłaca zasiłek. Przedsiębiorca może pomniejszyć składki wpłacane na ubezpieczenie społeczne w okresie trwania urlopu ojcowskiego.

Przeczytaj:

• jak ubiegać się o zasiłek
• więcej o urlopach i świadczeniach związanych z macierzyństwem i rodzicielstwem.

Świadczenie rodzicielskie

Przedsiębiorcy, którzy nie pobierają zasiłku macierzyńskiego, mogą ubiegać się o świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie.

Jest ono płatne przez 52 tygodnie, a w przypadku urodzenia wieloraczków albo przysposobienia lub objęcia opieką więcej niż jednego dziecka okres ten wynosi do 71 tygodni.

Wniosek o przyznanie świadczenia należy złożyć w ciągu trzech miesięcy od urodzenia dziecka. Wniosek składa w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, właściwym dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy.

Ważne! Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli co najmniej jeden z rodziców dziecka otrzymuje zasiłek macierzyński.

Sprawdź wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego .

Urlop wychowawczy przedsiębiorcy

Możesz skorzystać z trzyletniego urlopu w celu osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem na podobnych zasadach, które obowiązują w przypadku pracowniczego urlopu wychowawczego.

Taki urlop będzie ci przysługiwać, jeśli zaprzestaniesz prowadzenia działalności gospodarczej i wskażesz, że to opieka nad dzieckiem jego tego powodem. Pamiętaj, jednak że, uzyskasz te uprawnienie, pod warunkiem że prowadzisz działalność co najmniej 6 miesięcy.

Jeśli w takiej sytuacji nie masz innego tytułu do ubezpieczeń, podlegasz ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Twoje składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe będą finansowane z budżetu państwa.

Z dniem objęcia cię ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem powstaje też obowiązek uiszczania składki zdrowotnej , chyba że opłacasz ją z innego tytułu.

Podstawa wymiaru twoich składek będzie wtedy wynosić 60% prognozowanego wynagrodzenia.

Możesz sprawować opiekę w takich warunkach do 3 lat, jednak nie dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Przez okres do 6 lat i do 18 roku życia dziecka możesz sprawować opiekę nad dzieckiem, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub z uwagi na stopień niepełnosprawności, wymaga twojej osobistej opieki.

Sprawdź, jakie dokumenty trzeba złożyć do ZUS, żeby podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym albo ubezpieczeniu emerytalnemu.

Świadczenie chorobowe

Jeśli zgłosisz się dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego zyskasz prawo do:

• zasiłku chorobowego
• zasiłku opiekuńczego
• świadczenia rehabilitacyjnego.

Zasiłek chorobowy

Prawo do zasiłku chorobowego przedsiębiorca uzyskuje dopiero po upływie okresu wyczekiwania, który wynosi 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Do tego okresu zaliczają się poprzednie okresy ubezpieczeń (na przykład jeśli przed założeniem firmy przedsiębiorca pracował na etacie), ale pod warunkiem, że:

• przerwa pomiędzy ubezpieczeniami nie przekroczyła 30 dni lub
• przerwa pomiędzy ubezpieczeniami była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Oznacza to, że nawet jeśli zgłosisz się do ubezpieczenia chorobowego, nie możesz od razu liczyć na zasiłek chorobowy z ZUS. Jeśli zgłosisz się do ubezpieczenia chorobowego i wcześniej nie byłeś ubezpieczony, a po kilku dniach zachorujesz – nie otrzymasz zasiłku.

Świadczenie nie zostanie ci przyznane jeśli w dniu powstania do niego prawa twoje zadłużenie z tytułu składek będzie przekraczać kwotę 42,42 zł. Sytuacja zmieni się gdy spłacisz zadłużenie.

Uwaga! W przypadku zasiłku macierzyńskiego nie obowiązuje okres wyczekiwania – zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko, czyli zasiłek przysługuje, jeżeli kobieta przystąpi do ubezpieczenia chorobowego przed dniem porodu.

Jak dostać zasiłek chorobowy

Jeśli masz zwolnienie lekarskie i chcesz otrzymać zasiłek chorobowy, musisz przekazać do ZUS wypełniony formularz ZUS Z-3b (Zaświadczenie płatnika składek).

Pamiętaj! Zwolnienia lekarskie wystawione elektronicznie są automatycznie przekazywane do ZUS.

Dokumenty można wysłać elektronicznie lub za pośrednictwem poczty. Elektronicznie można to zrobić poprzez wprowadzenie formularza ZUS Z-3b w systemie PUE ZUS. Jeżeli dokumenty wysyłasz pocztą, decyduje data stempla pocztowego.

Roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. ZUS jest zobowiązany do wypłaty zasiłku w ciągu 30 dni od daty otrzymania dokumentów. Jeżeli ZUS spóźnia się z wypłatą zasiłku, możesz żądać zapłaty odsetek ustawowych.

Ile wynosi zasiłek chorobowy

Podstawę do obliczania wysokości zasiłku chorobowego stanowi średnia zadeklarowana przez ciebie podstawa wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy, pomniejszona o wskaźnik w wysokości 13,71%.

Zasiłek może wynieść:

• 80% podstawy wymiaru zasiłku za okres niezdolności do pracy
• 80% za okres pobytu w szpitalu

• 100%, gdy:

  • choroba przypada w czasie ciąży
  • niezdolność powstała z powodu wypadku w drodze do pracy lub z pracy
  • konieczne jest poddanie się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek tkanek i narządów.

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, w tym za dni wolne od pracy.

Uwaga! Od kwoty zasiłku jest potrącana zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 12%.

Prawo do obniżenia podstawy składek

Jeśli zachorowałeś lub zachorowałaś i przysługiwał ci zasiłek chorobowy, masz prawo do pomniejszenia podstawy składek na ubezpieczenia społeczne za okres, w którym z powodu choroby nie prowadziłeś działalności.

Podstawę obniżasz proporcjonalnie do liczby dni, za które pobierałeś lub pobierałaś zasiłek (podstawę dzielisz przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, w którym nastąpiła choroba, a następnie mnożysz przez liczbę dni, w których pracowałeś/nie przebywałeś na zwolnieniu).

Prawa do pomniejszenia podstawy składek za czas choroby nie mają osoby, które zadeklarowały podstawę wyższą niż minimalna (standardowa) wysokość składek.

Pamiętaj, że prawo do obniżenia podstawy wysokości składek masz tylko wtedy, jeśli masz stwierdzone prawo do zasiłku chorobowego (i otrzymasz z ZUS ten zasiłek). Nie wystarczy rejestracja do ubezpieczeń i otrzymanie zwolnienia lekarskiego. Dlatego z rozliczeniem składek od obniżonej podstawy najlepiej poczekać do momentu, w których otrzymasz świadczenia z ZUS.

Uwaga! Możliwość zmniejszenia podstawy dotyczy tylko składek na ubezpieczenie społeczne. Składka zdrowotna jest zawsze płatna w całości, niezależnie od liczby dni przebywania na zwolnieniu.

Świadczenie rehabilitacyjne

Po upływie terminu zasiłku chorobowego, który może trwać maksymalnie 182 dni (270 dni w przypadku gruźlicy lub choroby w ciąży), jeśli przedsiębiorca nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy, lekarz z ZUS może przyznać świadczenie rehabilitacyjne.

Świadczenie nie może trwać dłużej niż 12 miesięcy.

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi:

• 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy
• 75% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pozostały okres
• 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za cały okres, jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

Jeśli w ciągu 12 miesięcy nie nastąpi powrót do pełnej zdolności do pracy, chory może wnioskować o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Może to także zrobić przed pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego.

Ważne! Świadczenie nie zostanie przyznane, jeśli w dniu powstania do niego prawa twoje zadłużenie z tytułu składek będzie przekraczać kwotę 36 zł. Sytuacja zmieni się gdy spłacisz zadłużenie.

Przeczytaj więcej w poradniku ZUS: Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa dla osób prowadzących działalność pozarolniczą.

Zasiłek opiekuńczy

Jeśli jesteś zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego, masz również prawo do opieki nad:

• dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

  • nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem
  • porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki
  • pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne
• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat
• chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat

• dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

  • porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki
  • pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne
  • innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje także przy konieczności osobistego sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny (maksymalnie 14 dni w ciągu roku).

Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku. W przypadku dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku.

Zasiłek nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogą zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem do 2 lat.

Ważne! Świadczenie nie zostanie przyznane jeśli w dniu powstania do niego prawa twoje zadłużenie z tytułu składek będzie przekraczać kwotę 30.10 zł. Sytuacja zmieni się gdy spłacisz zadłużenie.

Świadczenie wypadkowe

Jeśli ulegniesz wypadkowi w trakcie wykonywania obowiązków związanych z prowadzeniem działalności (wypadkowi przy pracy) i w skutek tego wypadku nie możesz pracować, masz prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z wykonywaniem zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i miało miejsce w okresie ubezpieczenia wypadkowego.

Przedsiębiorca nie otrzyma świadczeń, jeśli:

• wyłączną przyczyną wypadku było świadome albo wynikające z niedbalstwa naruszenie przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia
• przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku będąc, w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych.

Jeśli w dniu wypadku ubezpieczony przedsiębiorca ma zaległości z opłatą składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 42,42 zł nie ma prawa do świadczeń do czasu spłaty całości zadłużenia. Zadłużenie musi spłacić najpóźniej w ciągu pół roku od dnia wypadku. W innym wypadku straci prawo do świadczeń.

Co zrobić w razie wypadku i gdzie go zgłosić

W razie wypadku należy powiadomić właściwą ze względu na siedzibę firmy jednostkę terenową ZUS. To ona ustala okoliczności i przyczyny wypadku.

Dokumentacja wypadkowa obejmuje:

• zawiadomienie o wypadku
• zapis wyjaśnień poszkodowanego przedsiębiorcy
• informacje uzyskane od świadków wypadku
• inne dowody dotyczące wypadku pozwalające na ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, na przykład dokumenty z oględzin miejsca wypadku.

ZUS po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku i zgromadzeniu dokumentacji wypadkowej, w terminie 14 dni sporządza kartę wypadku. Poszkodowany ma prawo wnieść zastrzeżenia do treści zawartej w karcie wypadku.

Jeżeli w karcie wypadku ZUS wskazuje, że wypadek jest wypadkiem przy pracy, poszkodowanemu przedsiębiorcy przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Świadczenia są przyznawane na wniosek przedsiębiorcy lub upoważnionego lub uprawnionego członka rodziny.

Z tytułu wypadku przy pracy przysługują następujące świadczenia:

• zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, który w wyniku wypadku jest niezdolny do pracy
• świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy
• jednorazowe odszkodowanie – przysługuje 20 % przeciętnego wynagrodzenia (w okresie od 1 kwietnia 2023 roku do 31 marca 2024 roku - 1269 zł) za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje lekarz orzecznik po przebytym przez przedsiębiorcę leczeniu i rehabilitacji.

Jeśli wypadek wydarzy się w drodze do pracy lub z pracy, przedsiębiorca może otrzymać świadczenia z ubezpieczenia chorobowego (zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne), ale tylko, jeśli w dniu wypadku podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Przeczytaj więcej o ubezpieczeniu wypadkowym.