Jak spłacić długi – upadłość i restrukturyzacja w firmach, które mają problem ze spłatą zobowiązań

Czym różni się restrukturyzacja od upadłości

Postępowanie restrukturyzacyjne jest przeznaczone dla przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością lub niewypłacalnych, którzy chcą uniknąć ogłoszenia upadłości. Restrukturyzacja umożliwia zawarcie układu z wierzycielami i dalsze prowadzenie działalności.

Zawarcie układu z wierzycielami jest możliwe również w postępowaniu upadłościowym, które jest skierowane tylko do dłużników niewypłacalnych i najczęściej kończy się likwidacją przedsiębiorstwa.

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie reguluje wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Z kolei dłużnik zagrożony niewypłacalnością to dłużnik, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny

Oba postępowania wszczynane są na wniosek składany przez uprawnione podmioty, na przykład przez członków zarządu osoby prawnej, wierzycieli, w sądzie rejonowym – sądzie gospodarczym.

Jednak tylko w postępowaniu upadłościowym sąd może orzec o zakazie prowadzenia działalności lub zajmowania określonych stanowisk przez okres nawet 10 lat. Stanie się tak, jeżeli stwierdzi, że stan niewypłacalności jest następstwem rażącego niedbalstwa.

Ważne! Niedopuszczalne jest ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia.

W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego w pierwszej kolejności powinien być rozpoznany wniosek restrukturyzacyjny. Sąd wstrzymuje się z rozpoznaniem wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego. Nie wyłącza to jednak możliwości zabezpieczenia majątku.

Wyjątkiem od zasady pierwszeństwa rozpatrywania wniosku restrukturyzacyjnego jest sytuacja, gdy ogół wierzycieli sprzeciwia się wstrzymaniu wniosku o ogłoszenie upadłości. W takim wypadku sąd rozpoznaje oba wnioski i zdecyduje, które postępowanie powinno być wdrożone.

Kto i kiedy może ogłosić upadłość

Postępowanie upadłościowe jest prowadzone w celu zaspokojenia wierzycieli w jak największym stopniu, jednak w taki sposób, aby w miarę możliwości zachować dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika.

Kto może ogłosić upadłość:

• osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej – jest to tak zwana upadłość konsumencka

Ważne! Nie może ogłosić upadłości osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo rolne, która nie prowadzi innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

• osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG
• osoba prawna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą, na przykład spółki kapitałowe, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia
• jednostka organizacyjna, której ustawa nadaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą, na przykład wspólnota mieszkaniowa, spółka kapitałowa w organizacji
• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna nieprowadząca działalności gospodarczej
• spółki osobowe: jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne
• wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (w przypadku spółek: komandytowej i komandytowo-akcyjnej – komplementariusz – osoba mająca obowiązek prowadzić sprawy spółki)
• wspólnicy spółki partnerskiej.

Pamiętaj! Wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas, gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

Kiedy trzeba ogłosić upadłość

Sąd ogłasza upadłość w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność dłużnika występuje, kiedy nie reguluje on wymagalnych zobowiązań pieniężnych (opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące).

Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Jak złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości

Gdzie i kiedy złożyć wniosek

Jeżeli jesteś zadłużonym przedsiębiorcą, masz obowiązek najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia, w którym wystąpiła przesłanka do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o jej ogłoszenie.

W przypadku osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych posiadających zdolność prawną obowiązek zachowania 30-dniowego terminu spoczywa na osobach, które mają prawo prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania (również w przypadku reprezentacji łącznej), na przykład na członkach zarządu.

Jeżeli w przedsiębiorstwie został ustanowiony zarząd sukcesyjny, obowiązek złożenia wniosku spoczywa na zarządcy sukcesyjnym i nie wymaga zgody osób, na rzecz których działa zarządca.

Przeczytaj więcej o zarządzie sukcesyjnym.

Pamiętaj! W przypadku niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie i poniesienia przez wierzyciela z tego powodu szkody osoby zobowiązane do złożenia wniosku odpowiadają za powstałą szkodę. Nie dotyczy to przypadków, gdy:

• w tym samym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu
• gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa (na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego), jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości właściwy jest sąd upadłościowy dla głównego zakładu dłużnika.

Uwaga! Od 1 grudnia 2021 r. wnioski oraz wszelkie pisma dotyczące postępowania upadłościowego można składać tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Kto może złożyć wniosek

Wniosek o upadłość może złożyć sam dłużnik oraz każdy wierzyciel, a także:

• w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej – każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki
• w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami
• w stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji – każdy z likwidatorów
• w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego – kurator ustanowiony na podstawie na podstawie art. 42 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny
• w stosunku do dłużnika, któremu została udzielona pomoc publiczna o wartości przekraczającej 100 000 euro – organ udzielający pomocy
• w stosunku do dłużnika, wobec którego jest prowadzona egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego – zarządca ustanowiony w tym postępowaniu.

Śmierć przedsiębiorcy

W razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o jej ogłoszenie został złożony w terminie roku od dnia śmierci. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, spadkobierca oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego (nawet jeśli nie dziedziczyli po nim spadku).

Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości

Złożenie uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości jest możliwe w przypadku umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub odmowy zatwierdzenia układu.

Krąg podmiotów uprawnionych do złożenia uproszczonego wniosku jest ten sam co w przypadku klasycznego wniosku o ogłoszenie upadłości. Wniosek należy złożyć w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania przez dłużnika postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego albo postanowienia o odmowie zatwierdzenia układu.

Ile kosztuje postępowanie upadłościowe

Od wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego musisz zapłacić opłatę sądową w wysokości 1 tys. zł.

Ponadto wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości należy złożyć dowód uiszczenia zaliczki na wydatki związane z postępowaniem w wysokości jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Wysokość początkowych kosztów jest znacznie niższa w przypadku złożenia uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości. Wówczas opłata wynosi 200 zł i nie jest wymagane uiszczenie zaliczki na wydatki związane z postępowaniem upadłościowym.

Składając wniosek o ogłoszenie upadłości, trzeba pamiętać o wszystkich kosztach składających się na postępowanie upadłościowe, należą do nich między innymi koszty wynagrodzenia syndyka mieszczące się w przedziale mniej więcej 10 tys. zł – 1 mln 400 tys. zł, koszty przeprowadzania likwidacji majątku, koszty ewentualnych procesów, w których syndyk bierze udział i wiele innych. Z uwagi na tak wysokie koszty postępowania upadłościowego sąd może ustanowić tymczasowego nadzorcę sądowego, który dokona oszacowania kosztów postępowania. W przypadku, gdy okaże się, że majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów całego postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, postępowanie upadłościowe nie może być przeprowadzone i sąd oddali wniosek.

Przygotowana likwidacja (pre-pack)

Dłużnik oraz osoba, która złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości, mogą złożyć dodatkowy wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży na rzecz określonego w tym wniosku nabywcy:

• przedsiębiorstwa upadłego
• zorganizowanej części przedsiębiorstwa upadłego
• składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa upadłego.

Takie działanie umożliwia przejęcie przez inwestora przedsiębiorstwa dłużnika, dzięki czemu może ono kontynuować działalność. Warunkiem jest wcześniejsze dokonanie wyceny przez biegłego sądowego i dołączenie jej do wniosku wraz z ofertą inwestora.

Skutki ogłoszenia upadłości

Ogłoszenie upadłości wpływa na cały majątek i na całe przedsiębiorstwo. Konsekwencji upadłości jest wiele, a poniżej są przedstawione najważniejsze jej skutki.

Postępowanie upadłościowe najdotkliwiej wpływa na majątek upadłego przedsiębiorcy, który z dniem ogłoszenia upadłości staje się masą upadłości służącą zaspokojeniu wierzycieli.

W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkiem:

• mienia, które jest wyłączone od egzekucji na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego – jest to rozbudowany katalog obejmujący na przykład niezbędne urządzenia domowe, takie jak: lodówka, pralka, odkurzacz, jak również odzież, zwierzęta gospodarstwa domowego (w liczbie: 1 krowa albo 2 kozy, albo 3 owce), narzędzia niezbędne do pracy zarobkowej dłużnika
• wynagrodzenia za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu; oznacza to, że połowa twojego wynagrodzenia, ale nie mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, pozostanie wolna od zajęcia
• kwoty uzyskanej z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom
• środków pieniężnych znajdujących się na rachunku zablokowanym przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Pamiętaj! Z dniem ogłoszenia upadłości zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne, a zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się na wymagalne zobowiązania pieniężne. W orzeczeniu o ogłoszeniu upadłości sąd wyznacza syndyka oraz wzywa wierzycieli do zgłoszenia mu wierzytelności, w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Upadły musi wskazać i wydać syndykowi:

• cały swój majątek
• dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe
• inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych
• korespondencję.

Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie pisemnego oświadczenia, które składa sędziemu komisarzowi.

Bezskuteczność czynności prawnych i wygaśnięcie umów

Jednym z najważniejszych skutków postępowania upadłościowego jest uznanie za nieważne czynności prawnych prowadzących do utrudnienia przeprowadzenia postępowania upadłościowego i uszczuplenia majątku dłużnika.

W celu ochrony interesów wierzycieli przepisy prawa upadłościowego ustanawiają nieważność szeregu czynności prawnych:

• nieważne są umowy zbycia spadku lub jego części zawarte przez upadłego po ogłoszeniu upadłości
• bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały:
• nieodpłatnie
• odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego
• z urzędu lub na wniosek syndyka za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości zostaną uznane odpłatne czynności prawne, które upadły dokonywał w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z:
• małżonkiem
• krewnym lub powinowatym w linii prostej
• krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie
• z osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe
• z przysposobionym lub przysposabiającym.

Z dniem ogłoszenia upadłości wygasają również niektóre umowy, których stroną jest upadły:

• zlecenia lub komisu, w których upadły był zleceniodawcą lub komitentem
• agencyjne
• użyczenia, jeżeli rzecz już została wydana – na żądanie jednej ze stron
• pożyczki, gdy przedmiot pożyczki nie został jeszcze wydany.

Zawieszenie egzekucji

Postępowania egzekucyjne, które zostały wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulegają zawieszeniu z dniem wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a z chwilą, gdy postanowienie to uprawomocni się, postępowania egzekucyjne ulegają automatycznemu umorzeniu.

Ponadto po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest:

• skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości
• wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego; z pewnymi jednak wyjątkami, na przykład: zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych, roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci.

Zabezpieczenie majątku dłużnika

Zabezpieczenie majątku dłużnika jest możliwe po ogłoszeniu upadłości. Ma ono na celu ochronę interesu wierzycieli poprzez uniemożliwienie nieuczciwemu dłużnikowi dokonywania czynności prowadzących do wyzbycia się majątku. Sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika z urzędu lub na wniosek wierzyciela lub innego uprawnionego podmiotu (wniosek ten może być złożony wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości).

Oddłużenie przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą

Przedsiębiorcy zarejestrowani w CEIDG mogą, w ramach postępowania upadłościowego, uzyskać oddłużenie na zasadach upadłości konsumenckiej. Oznacza to, że sąd upadłościowy może orzec o umorzeniu zobowiązań dłużnika w części lub w całości.

Ograniczenie oddłużenia do osób fizycznych wynika z faktu, że co do zasady upadłość innych podmiotów prowadzi do zakończenia ich bytu prawnego, co z kolei skutkuje automatycznym wygaśnięciem ich zobowiązań i sąd nie musi orzekać w tym przedmiocie.

Mając na uwadze podstawowe cele postępowania upadłościowego, czyli maksymalne zaspokojenie wierzycieli, oddłużenie przedsiębiorcy jest sytuacją szczególną i wymaga spełnienia odpowiednich warunków.

Oddłużenie możliwe jest tylko wtedy, gdy dłużnik złoży odpowiedni wniosek do sądu, który wydał postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego.

Co nie podlega umorzeniu

Umorzeniu nie podlegają:

• zobowiązania alimentacyjne
• zobowiązania wynikające z rent z odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci
• kary grzywny orzeczone przez sąd, obowiązek naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
• zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie
• zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu
• zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Warianty oddłużenia

Oddłużenie może przebiegać według różnych scenariuszy:

• ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym
• umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli
• warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym

Wniosek należy złożyć w terminie 30 dni od obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. Skorzystanie z tej wersji oddłużenia jest możliwe pod warunkiem, że:

• upadły nie doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie nie zwiększył jej stopnia w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie majątku oraz celowe nieregulowanie zobowiązań
• w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego nie prowadzono postępowania upadłościowego, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.

Jednak w wyjątkowych okolicznościach sąd może uwzględnić wniosek, korzystając z tak zwanych klauzul generalnych przez powołanie się na względy słuszności lub względy humanitarne.

Umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli

Wniosek należy złożyć w terminie 30 dni od obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. Skorzystanie z tej wersji oddłużenia jest możliwe w przypadku, gdy osobista sytuacja upadłego wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli

Skorzystanie z tej wersji oddłużenia jest możliwe, jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego.

W tym przypadku ostateczne umorzenie następuje, jeżeli w okresie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli ani upadły, ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli. Na skutek takiego wniosku sąd może uchylić postanowienie i ustalić plan spłaty, jeśli uzna, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

W okresie 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ma obowiązek każdego roku składać do sądu sprawozdanie ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej za poprzedni rok kalendarzowy. Sprawozdanie składa się do końca kwietnia do sądu, który wydał postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań.

Na czym polega restrukturyzacja

Postępowanie restrukturyzacyjne jest prowadzone, żeby uniknąć ogłoszenia upadłości dłużnika. Zawierając układ z wierzycielami, dłużnik ma możliwość dokonania restrukturyzacji.

Postępowanie sanacyjne, które jest jednym z rodzajów postępowania restrukturyzacyjnego, przy jednoczesnym zabezpieczeniu praw wierzycieli, umożliwia również działania zmierzające do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika, na przykład poprzez redukcję zatrudnienia, rezygnację z nierentownych przedsięwzięć.

Kto posiada zdolność restrukturyzacyjną

• osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, zarejestrowaną w CEIDG
• osoba prawna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą, na przykład spółki kapitałowe, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia
• jednostka organizacyjna, której ustawa nadaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą, na przykład wspólnota mieszkaniowa, spółka kapitałowa w organizacji
• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna nieprowadząca działalności gospodarczej
• spółki osobowe: jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne
• wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (w przypadku spółek: komandytowej i komandytowo-akcyjnej – komplementariusz – osoba mająca obowiązek prowadzić sprawy spółki)
• wspólnicy spółki partnerskiej.

Kiedy można przeprowadzić restrukturyzację – przesłanki restrukturyzacji

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością.

Niewypłacalność dłużnika występuje, kiedy nie reguluje on wymagalnych zobowiązań pieniężnych – opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące.

Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się ponad 24 miesiące.

Z kolei dłużnik zagrożony niewypłacalnością to dłużnik, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

Kiedy i jak złożyć wniosek restrukturyzacyjny

Kto i kiedy składa wniosek

Co do zasady, postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się na wniosek restrukturyzacyjny złożony przez dłużnika. Wniosek należy złożyć do sądu restrukturyzacyjnego, czyli do sądu rejonowego – sądu gospodarczego. Do rozpoznania sprawy właściwy jest sąd restrukturyzacyjny dla głównego zakładu dłużnika.

Uwaga! Od 1 grudnia 2021 r. wnioski oraz wszelkie pisma dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego można składać tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Przepisy nie narzucają konkretnego terminu. Jednak w interesie dłużnika jest złożenie wniosku restrukturyzacyjnego jak najszybciej po stwierdzeniu wystąpienia zagrożenia niewypłacalnością.

Wstępny plan restrukturyzacyjny

Wstępny plan restrukturyzacji jest integralną częścią wniosku. Musi go sporządzić dłużnik. Wstępny plan sporządza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:

• przyspieszonym postępowaniu układowym
• postępowaniu układowym
• postępowaniu sanacyjnym

W postępowaniu o zatwierdzenie układu do wniosku jest załączany plan restrukturyzacyjny sporządzany przez nadzorcę układu.

Pamiętaj! Jeżeli wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego składa wierzyciel, nie musi dołączać wstępnego planu restrukturyzacji.

Wstępny plan restrukturyzacyjny zawiera co najmniej:

• analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika
• wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów
• wstępny harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych
• sprawozdanie finansowe dłużnika sporządzone na dzień przypadający w okresie 30 dni przed dniem złożenia wniosku.

Ponadto w przypadku postępowania sanacyjnego należy dołączyć uzasadnienie wskazujące, że wdrożenie wstępnego planu restrukturyzacyjnego przywróci dłużnikowi zdolność do wykonywania zobowiązań.

Ile kosztuje postępowanie restrukturyzacyjne

Od wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego musisz zapłacić opłatę sądową w wysokości 1000 zł. Wyjątek stanowi uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego – w tym przypadku opłata wynosi 200 zł.

Składając wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, trzeba pamiętać o wszystkich kosztach składających się na postępowanie. Należą do nich między innymi: koszty związane ze sprzedażą mienia, koszty będące następstwem zwolnień pracowniczych oraz:

• w przypadku przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego koszty wynagrodzenia nadzorcy sądowego, mieszczące się w przedziale mniej więcej 10 000–230 000 zł. Dłużnik jest zobowiązany uiścić zaliczkę na wydatki przyspieszonego postępowania układowego w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i dołączyć do wniosku dowód wpłaty
• w przypadku postępowania sanacyjnego koszty wynagrodzenia zarządcy, mieszczące się w przedziale mniej więcej 15 000–1 100 000 zł
• w postępowaniu o zatwierdzenie układu dłużnik wybiera nadzorcę układu, który pełni swoją funkcję na podstawie umowy zawartej z dłużnikiem określającej również wynagrodzenie nadzorcy.

Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego

Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego powoduje podział zobowiązań dłużnika na zobowiązania podlegające układowi, czyli możliwe do objęcia procedurą restrukturyzacyjną – na przykład do rozłożenia w czasie, zredukowania wysokości, rozłożenia spłaty na raty, konwersję wierzytelności na udziały lub akcje.

Na czym polega układ restrukturyzacyjny

Układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są nim objęte, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności. To znaczy, że co do zasady układ obejmuje wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Pamiętaj! Układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił i którzy nie byli uczestnikami postępowania.

Układem nie mogą być objęte następujące wierzytelności:

• alimenty
• renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci
• roszczenia o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw
• za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej
• z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, których płatnikiem jest dłużnik
• ze stosunku pracy
• objęte innym układem
• zabezpieczone na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem.

Układ częściowy

Wielokrotnie o dalszym losie dłużnika w istocie decydują nie wszyscy wierzyciele, lecz ci najwięksi, na przykład banki. Układ częściowy umożliwia zawarcie porozumienia właśnie z tymi największymi wierzycielami bez potrzeby uruchamiania procedury dotyczącej wszystkich wierzycieli.

Jeżeli przedsiębiorcy uda się porozumieć z tymi największymi wierzycielami, to może dalej normalnie funkcjonować i zaspokajać wszystkie pozostałe zobowiązania.

Masa układowa i masa sanacyjna

Z dniem otwarcia przyśpieszonego postępowania układowego i postępowania układowego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową.

W skład masy układowej wchodzą rzeczy i prawa należące do dłużnika w dniu otwarcia postępowania oraz nabyte po tej dacie. Zarówno składniki wchodzące w skład masy układowej, jak i składniki z niej wyłączone określa się na zasadach stosowanych w odniesieniu do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym.

Z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą sanacyjną.

W skład masy sanacyjnej wchodzą rzeczy i prawa należące do dłużnika w dniu otwarcia postępowania oraz nabyte po tej dacie. Zarówno składniki wchodzące w skład masy sanacyjnej, jak i składniki z niej wyłączone określa się na zasadach stosowanych w odniesieniu do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym.

Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych

Przepisy prawa przewidują różne rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych w celu umożliwienia wyboru takiej formy restrukturyzacji, która najpełniej odpowiada potrzebom przedsiębiorcy.

Postępowanie o zatwierdzenia układu

W pierwszej kolejności dłużnik powinien zawrzeć umowę z uprawnioną osobą lub spółką posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania. Dopiero po zawarciu umowy dłużnik może samodzielne zbierać głosy wierzycieli w sprawie zawarcia układu.

Przeczytaj jak uzyskać licencję doradcy restrukturyzacyjnego.

Co do zasady układ jest przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Z kolei w przypadku, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, układ nie może być przyjęty.

Wniosek o zatwierdzenie układu można złożyć do sądu restrukturyzacyjnego tylko w przypadku przyjęcia układu.

Ten rodzaj postępowania jest najkorzystniejszy dla przedsiębiorców, którzy są wypłacalni, ale spodziewają się problemów finansowych w przyszłości. Takie rozwiązanie umożliwia dłużnikowi aktywne i elastyczne podjęcie indywidualnych rozmów z wierzycielami i przedstawienie wyników tych rozmów sądowi.

Przyspieszone postępowanie układowe

Postępowanie rozpoczyna wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego.

Podstawowa różnica pomiędzy przyśpieszonym postępowaniem układowym a postępowaniem o zatwierdzenie układu polega na tym, że do zawarcia układu dochodzi nie w trybie samodzielnego zbierania głosów przez dłużnika, ale na zwoływanym przez sąd zgromadzeniu wierzycieli.

Postępowanie przyśpieszone może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Po otwarciu przyśpieszonego postępowania układowego dłużnik jest zobowiązany udzielić sędziemu komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień, udostępnić dokumenty dotyczące jego przedsiębiorstwa i majątku oraz umożliwić nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem, w szczególności z jego księgami rachunkowymi.

Pamiętaj! Sąd może z urzędu uchylić zarząd dłużnika i ustanowić zarządcę.

Postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia przyśpieszonego postępowania układowego, zostają zawieszone. Nie dotyczy to jednak wierzytelności zabezpieczonych na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską. W takim przypadku wierzyciel może w toku przyśpieszonego postępowania układowego prowadzić egzekucję przedmiotu zabezpieczenia.

Postępowanie układowe

Postępowanie układowe jest przeznaczone dla przedsiębiorców, którzy są na skraju wypłacalności lub są już niewypłacalni.

Postępowanie układowe rozpoczyna wniosek dłużnika o otwarcie postępowania układowego. W trakcie tego postępowania sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego.

Postępowanie układowe może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Po otwarciu postępowania układowego dłużnik jest zobowiązany udzielić sędziemu komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień, udostępnić dokumenty dotyczące jego przedsiębiorstwa i majątku oraz umożliwić nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem, w szczególności z jego księgami rachunkowymi.

Pamiętaj! Sąd może z urzędu uchylić zarząd dłużnika i ustanowić zarządcę.

Postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego, zostają zawieszone. Nie dotyczy to jednak wierzytelności zabezpieczonych na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską. W takim przypadku wierzyciel może w toku postępowania układowego prowadzić egzekucję przedmiotu zabezpieczenia.

Postępowanie sanacyjne

Postępowanie sanacyjne umożliwia zaawansowaną restrukturyzację zobowiązań, majątku i zatrudnienia, wprowadzając korzystne dla dłużnika rozwiązania prawne. Postępowanie to jest przeznaczone dla przedsiębiorstw niewypłacalnych, które jednak opłaca się ratować.

W postępowaniu sanacyjnym dłużnik ma ograniczoną możliwość zarządzania swoim majątkiem i jest poddany restrykcyjnemu nadzorowi ze strony ustanowionego przez sąd sędziego komisarza, kierującego tokiem postępowania restrukturyzacyjnego, oraz ze strony wierzycieli.

Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego może zgłosić również kurator ustanowiony przez sąd.

W stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej wniosek może zgłosić również jej wierzyciel osobisty.

Dłużnik, któremu sąd po otwarciu postępowania sanacyjnego nie udzielił zezwolenia na dalsze wykonywanie zarządu, musi wskazać i wydać zarządcy cały swój majtek, dokumenty dotyczące działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Dłużnik jest zobowiązany również do udzielania sędziemu komisarzowi i zarządcy wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku i działalności.

Ważne! Postępowania egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulegają zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania.