Profilaktyczne badania lekarskie

Ogólne zasady dotyczące pracowniczych badań lekarskich

Nie możesz dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Pracownik ma obowiązek poddać się badaniom lekarskim. Odmowa wykonania polecenia pracodawcy w tym zakresie jest traktowana jak naruszenie wykonania polecenia dotyczącego pracy i może być podstawą do rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Pamiętaj! W trakcie trwania stosunku pracy, pracownik musi poddawać się okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim (po co najmniej 30 dniach nieobecności w związku z chorobą). Jeśli pracownik ze swojej winy nie poddał się badaniu lekarskiemu i nie wydano mu orzeczenia, to za czas niewykonywania pracy z tego powodu nie otrzyma wynagrodzenia.

Badania wstępne, a następnie okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane przez placówkę medyczną (służba medycyny pracy) na podstawie pisemnej umowy zawartej przez pracodawcę.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się co do zasady w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Badania są wykonywane:

• na koszt pracodawcy
• w miarę możliwości w godzinach pracy
• z utrzymaniem wynagrodzenia za nieobecność w pracy spowodowaną badaniami (chyba że pracownik nie zrealizował badań z własnej winy)
• z pokryciem kosztów podróży niezbędnych dla wykonania badań
• na podstawie skierowania pracodawcy (w trzech egzemplarzach: dla pracownika, dla placówki medycznej i do akt osobowych).

Skierowanie na badanie

W związku z:

• przyjęciem pracownika do pracy
• przeniesieniem młodocianego pracownika na inne stanowisko pracy
• przeniesieniem innego pracownika na stanowisko pracy, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe,

wydajesz trzy egzemplarze skierowania na badania – jedno dla placówki medycznej, drugie dla przyszłego pracownika, a trzecie umieszczasz w aktach osobowych.

Skierowanie powinno:

• określać rodzaj badania profilaktycznego, które ma być wykonane
• określać stanowisko pracy, na którym ta osoba ma być zatrudniona – możesz wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom twojego zakładu
• zawierać opis warunków pracy – w opisie należy umieścić informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy. Ponadto trzeba podać ich wielkości narażenia oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Zobacz wzór skierowania na badania lekarskie.

Badania wstępne

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

• przyjmowani do pracy
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy
• inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe
• przyjmowani do prac szczególnie niebezpiecznych (bez względu na posiadane badania).

Badaniom wstępnym nie podlegają:

• przyjmowani ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o identycznych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy
• przyjmowani do pracy u innego pracodawcy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli aktualne orzeczenie lekarskie stwierdza brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca uzna je za porównywalne z proponowanym stanowiskiem pracy
• przyjmowani do pracy pozostający jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą. Pracodawca żąda od takiej osoby aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku oraz skierowania na badania będące podstawą wydania orzeczenia.

Powyższą zasadę stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Pracodawca żąda od takiej osoby aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku oraz skierowania na badania będące podstawą wydania tego orzeczenia.

Badania okresowe i kontrolne

Badaniom okresowym podlegają:

• cyklicznie wszyscy zatrudnieni pracownicy w terminach wyznaczonych przez lekarza medycyny pracy, wskazanych w orzeczeniu o braku przeciwwskazań do pracy
• pracownicy narażeni na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zgłoszą wniosek o objęcie takimi badaniami.

Badaniom kontrolnym podlegają pracownicy w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni.

Pamiętaj! W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej pracodawca powinien, na podstawie orzeczenia lekarskiego (w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu) przenieść pracownika do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy.

Badania sanitarno-epidemiologiczne

Podejmujący lub wykonujący prace, przy których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (na przykład w gastronomii, przy pracy z produktami spożywczymi), muszą, na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt, obowiązkowo przejść badania sanitarno-epidemiologiczne.

Badania sanitarno-epidemiologiczne przeprowadzają akredytowane laboratoria:

• Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub Wojskowej Inspekcji Sanitarnej oraz inne laboratoria, na podstawie umów zawieranych z tymi organami
• jednostek właściwych w zakresie chorób płuc i gruźlicy – w przypadku badań w kierunku gruźlicy, na podstawie umów zawieranych z właściwymi miejscowo organami.

Wyniki badań przekazywane są w formie orzeczenia lekarskiego osobie badanej i pracodawcy (albo zlecającemu wykonanie prac).

Orzeczenie stwierdza o:

• zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby
• czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Posiadający czasowe lub trwałe przeciwwskazania do wykonywania takich prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nie mogą wykonywać tych prac. Jako pracodawca – z zachowaniem poufności – musisz ich odsunąć od ich wykonywania.

Orzeczenie lekarskie

Badania kończą się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:

• brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku lub
• istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku – w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Lekarz wydaje dwa egzemplarze orzeczenia: dla badanego i pracodawcy, który umieszcza je w aktach osobowych pracownika.

Pracownika, którego skierowałeś na wstępne, okresowe albo kontrolne badania lekarskie, lekarz może za jego zgodą skierować do udziału w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej. W orzeczeniu nie będzie jednak uwzględniał wyników badań przeprowadzonych w ramach programów zdrowotnych jeśli nie pokrywają się one z obowiązkowymi badaniami przeprowadzanymi w ramach twojego skierowania.

Lekarz może również wydać skierowanie na przeprowadzenie innych badań w celu wydania orzeczenia lekarskiego dotyczącego przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu.