Jak rozliczać podatki od usług świadczonych transgranicznie

Kiedy usługi są świadczone transgranicznie

Usługi transgraniczne to usługi świadczone dla odbiorców z innych państw UE. Usługi transgraniczne świadczysz, gdy:

• przemieszczasz się do innego państwa, aby wykonać usługę, na przykład remontujesz budynek we Francji
• przemieszczasz się do państwa członkowskiego A, by wykonać usługę dla podmiotu z państwa członkowskiego B, na przykład doradzasz przedsiębiorcy z Niemiec przy transakcji w Czechach
• zarówno ty jak i usługobiorca pozostajecie w swoich państwach, a „przemieszcza się” jedynie sama usługa, na przykład polska firma szkoleniowa prowadzi kurs online dla usługobiorców ze Słowacji.

W Unii Europejskiej przedsiębiorcy mogą świadczyć usług transgranicznie na terenie każdego państwa członkowskiego, bez konieczności rejestrowania w nich firmy lub zakładania oddziału. Jeśli więc twoja firma jest w Polsce, co do zasady nie musisz otwierać oddziału lub zakładać nowej firmy w innych krajach UE, żeby świadczyć tam usługi.

Usługi to świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem, w takim zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Są to w szczególności:

• działalność o charakterze przemysłowym
• działalność o charakterze handlowym
• działalność rzemieślnicza
• wykonywanie wolnych zawodów.

Transgraniczne świadczenie usług może odbywać się na zasadzie:

• samozatrudnienia – usługodawca posiada zarejestrowaną działalność gospodarczą w jednym z państw członkowskich i odpłatnie świadczy usługi w innym państwie unijnym
• delegowania pracowników– przedsiębiorca na podstawie umowy może delegować pracowników do wykonania określonej usługi w innym państwie członkowskim.

Pamiętaj! Żeby skorzystać ze swobody transgranicznego świadczenia usług, trzeba spełnić przesłankę tymczasowości. Przepisy unijne nie określają, co dokładnie należy rozumieć pod pojęciem tymczasowego świadczenia usług. Jednak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał istotne elementy pozwalające na odpowiednie sklasyfikowanie działalności. Za niezbędne uznał łączne zbadanie:

• czasu trwania
• częstotliwości
• regularności
• ciągłości
• zamiaru przedsiębiorcy co do rodzaju planowanej działalności na terenie innego państwa członkowskiego.

W praktyce taka ocena każdorazowo wymaga indywidualnego podejścia i dokładnej analizy danego przypadku. Państwa członkowskie różnie interpretują unijne przepisy. Niektóre, na przykład Czechy, są bardzo liberalne i dopuszczają do działania na swoim terytorium wszystkich przedsiębiorców zarejestrowanych w Unii Europejskiej, nie badając przesłanki tymczasowości. Inne, na przykład Polska, przyjmują (choć nie jest to przesłanka rozstrzygająca), że tymczasowy charakter świadczenia usług nie powinien przekraczać dwuletniego okresu.

W którym kraju płacić podatek dochodowy

Podatek od usług świadczonych za granicą płacisz co do zasady w Polsce, o ile masz tu miejsce zamieszkania dla celów podatkowych i nie prowadzisz za granicą zakładu, czyli stałej placówki.

Żeby prawidłowo się rozliczyć, należy w pierwszej kolejności ustalić kraj rezydencji podatnika, czyli miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Osoby, które mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce, czyli tak zwani rezydenci, mają nieograniczony obowiązek podatkowy. To znaczy, że rozliczają tu wszystkie dochody – zarówno osiągnięte w Polsce, jak i za granicą.

Miejsce zamieszkania w Polsce ma osoba fizyczna, która:

• posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Wystarczy spełnienie jednego z tych warunków.

W przypadku pierwszego warunku przepisy nie definiują pojęcia centrum interesów osobistych lub gospodarczych. W praktyce przez interesy osobiste rozumie się najczęściej związki o charakterze rodzinnym i personalnym (osobistym, towarzyskim). Podstawowe znaczenie dla ustalenia miejsca ulokowania interesów osobistych może mieć miejsce przebywania najbliższej rodziny pracownika. W przypadku osób nieposiadających najbliższej rodziny zasadnicze znaczenie mogą mieć więzi towarzyskie lub partnerskie.

Natomiast za centrum interesów gospodarczych uznaje się miejsce osiągania przez cudzoziemca głównych korzyści majątkowych, a zatem miejsce wykonywania pracy, posiadanych inwestycji, majątku, kredytów czy kont bankowych.

W przypadku drugiego warunku praktyczny problem może stanowić liczenie tak zwanych dni przejazdowych (dzień przyjazdu i wyjazdu cudzoziemca z Polski). W tym zakresie w orzecznictwie sądowym są prezentowane dwa odmienne poglądy. Pierwszy z nich wskazuje, że do liczenia terminu 183 dni nie powinien być wliczany dzień przyjazdu i wyjazdu z Polski. Natomiast drugi pogląd nakazuje wliczać te dni jako spędzone na terytorium Polski. Mając na uwadze rozbieżne stanowiska w tym zakresie, warto uwzględnić dzień przyjazdu i wyjazdu cudzoziemca jako dni, które w konkretnym przypadku mogą zostać odmiennie zakwalifikowane przez organ do okresu pobytu cudzoziemca na terytorium Polski.

Osoby, które nie mają miejsca zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce, czyli nierezydenci, mają ograniczony obowiązek podatkowy. To znaczy, że opodatkowują w Polsce wyłącznie dochody osiągnięte na terytorium Polski, na przykład dochody z działalności, o ile je osiągają.

Przepisy te stosuje się z uwzględnieniem zawartych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO). Każda umowa zawiera regulacje dotyczące zysku przedsiębiorstw (art. 7 UPO). Wynika z niego ogólna zasada opodatkowania w państwie rezydencji.

Sprawdź wykaz umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Przykład

Pan Wojciech prowadzi firmę budowlaną. Od 1 maja do 31 sierpnia świadczył usługi remontowe dla klientów w Niemczech. Jego miejsce zamieszkania dla celów podatkowych znajduje się w Polsce. Uzyskane za granicą dochody rozliczy wyłącznie w Polsce.

Kiedy powstaje i jak rozliczyć zagraniczny zakład

Inaczej będzie w sytuacji, gdy polskie przedsiębiorstwo tworzy za granicą zakład, czyli stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo jest prowadzona działalność przedsiębiorstwa.

Zakład to w szczególności:

• miejsce zarządu
• filia, biuro, fabryka
• warsztat
• kopalnia albo inne miejsce wydobywania zasobów naturalnych.

Plac budowy lub prace budowlane albo instalacyjne stanowią zakład tylko wtedy, jeżeli trwają dłużej niż 12 miesięcy. Przy czym umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mogą przewidywać inny okres: na przykład 9 lub 18 miesięcy.

Określenie „zakład” nie obejmuje:

• placówki użytkowanej wyłącznie do składowania, wystawiania lub dostarczania towarów
• utrzymywania zapasów w celu ich składowania lub przerobu przez inne przedsiębiorstwo
• utrzymywania stałej placówki wyłącznie w celu zakupu towarów albo zbierania informacji
• utrzymywania stałej placówki wyłącznie w celu prowadzenia działalności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym.

Zyski zakładu rozlicza się w kraju jego położenia. Mogą być opodatkowane za granicą tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi. Zyski zakładu rozlicza się z zastosowaniem przepisów umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Przykład

Pan Marian świadczy usługi budowlane na terenie Polski i Niemiec. Prace na niemieckiej budowie trwały w sumie 14 miesięcy, co oznacza powstanie zakładu. Jego roczne dochody wyniosły 120 tys. zł, w tym dochody niemieckiego zakładu – 80 tys. zł. Zyski zagranicznego zakładu pan Marian rozliczył w Niemczech. W Polsce jest opodatkowany według skali podatkowej. Umowa z Niemcami o unikaniu podwójnego opodatkowania przewiduje metodę wyłączenia z progresją. To oznacza, że dochód z zagranicznej działalności gospodarczej będzie zwolniony od podatku w Polsce, ale będzie miał wpływ na wysokość stopy podatku płaconego od działalności prowadzonej w Polsce.

Przeczytaj, jak płacić podatki od zagranicznych dochodów.

W którym kraju płacić VAT

Zgodnie z zasadą ogólną miejscem świadczenia usługi jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą (nabywcą usługi) posiada siedzibę działalności gospodarczej.

Jeśli świadczysz usługi na rzecz kontrahenta z Unii Europejskiej, usługa co do zasady nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce. Miejscem świadczenia usługi jest kraj nabywcy, czyli to nabywca zapłaci VAT w swoim kraju.

Przykład

Pani Ewa świadczy usługi doradcze na rzecz czeskiego kontrahenta będącego podatnikiem VAT UE. Usługi doradcze dla podmiotów będących podatnikami są opodatkowane w miejscu siedziby zagranicznego usługobiorcy, czyli w Czechach.

Pamiętaj! Masz obowiązek sprawdzenia, czy twój kontrahent jest zarejestrowanym podatnikiem VAT UE. Do weryfikacji służy system VIES.

Sprawdź, czy twój kontrahent jest podatnikiem VAT UE.

Przepisy przewidują jednak szereg wyjątków od zasady ogólnej w zakresie miejsca świadczenia usług. Dotyczą one:

• usług związanych z nieruchomościami – miejscem świadczenia usług jest miejsce położenia nieruchomości
• usług transportu pasażerów– miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości
• usług transportu towaru na rzecz przedsiębiorcy polskiego– miejscem świadczenia usług jest terytorium znajdujące się poza Unią Europejską
• usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy – miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają
• usług restauracyjnych i cateringowych– miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym usługi te są faktycznie wykonywane
• usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu, czyli nieprzerwanie przez okres do 30 dni, a w przypadku jednostek pływających – przez okres do 90 dni) – miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym te środki transportu są oddawane do dyspozycji usługobiorcy
• usług turystycznych– miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, a gdy ich nie posiada – miejsce, w którym posiada stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.

Przykład

Pan Stefan świadczy usługi budowlane na zlecenie polskiej spółki, która jest generalnym wykonawcą robót budowlanych na terenie Niemiec. Miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami jest miejsce położenia nieruchomości. To oznacza, że usługi będą podlegać opodatkowaniu VAT w Niemczech.

Obowiązek rejestracji VAT UE

Podatnik świadczący usługi dla unijnych kontrahentów – przedsiębiorców będących podatnikami VAT – lub nabywający od nich usługi musi zarejestrować się do celów VAT UE. Obowiązek rejestracji dotyczy zarówno podatników VAT czynnych, jak i zwolnionych.

Jeśli jesteś czynnym podatnikiem VAT, zarejestruj się jako podatnik VAT UE jeszcze przed dokonaniem:

• nabycia usług, dla których Polska jest miejscem świadczenia usługi
• świadczenia usług, dla których miejscem świadczenia jest inny kraj Unii Europejskiej.

Jeśli jesteś zwolnionym podatnikiem VAT, powinieneś zarejestrować się jako podatnik VAT UE, gdy:

• nabywasz usługi od kontrahenta z Unii Europejskiej, dla których miejscem świadczenia jest kraj nabywcy, czyli Polska. Musisz wówczas zarejestrować się na potrzeby VAT UE oraz rozliczyć VAT z danej transakcji
• świadczysz usługi na rzecz kontrahenta z Unii Europejskiej, dla których miejscem rozliczenia jest kraj nabywcy tej usługi, czyli inny niż Polska kraj unijny.

Do rejestracji służy formularz VAT-R (ten sam, na którym rejestrujesz się do VAT).

Jeżeli masz już status czynnego podatnika VAT dla transakcji krajowych, dokonujesz tylko odpowiedniej aktualizacji zgłoszenia VAT-R.

Dla potrzeb rozliczania transakcji wewnątrzwspólnotowych masz obowiązek posługiwania się numerem identyfikacji podatkowej poprzedzonym kodem „PL”.

Przeczytaj, jak zarejestrować się do VAT UE.

Rozliczenie usług dla przedsiębiorców z Unii Europejskiej

Jeśli świadczysz usługi na rzecz przedsiębiorcy z Unii Europejskiej, to nabywca zapłaci VAT w swoim kraju. Wystawiasz fakturę bez VAT, z adnotacją „odwrotne obciążenie”. Mechanizm polega na tym, że nabywca staje się podatnikiem i to on jest zobligowany do rozliczenia podatku.

Faktura dokumentująca wewnątrzwspólnotowe świadczenie usług:

• nie zawiera: stawki podatku, wartości sprzedaży netto, kwoty podatku
• powinna zawierać:
  • adnotację „odwrotne obciążenie”
  • numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, poprzedzony kodem „PL”
  • numer, za pomocą którego nabywca usługi jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od wartości dodanej w danym państwie członkowskim, zawierający dwuliterowy kod państwa członkowskiego.

Fakturę należy wystawić nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miało miejsce wykonanie usługi.

Przykład

Pani Klaudia świadczy na rzecz spółki z Austrii usługi doradcze, które podlegają opodatkowaniu w Austrii. Wystawia kontrahentowi faktury bez stawki i kwoty podatku, z adnotacją „odwrotne obciążenie”.

Mimo iż usługi świadczone na rzecz unijnych kontrahentów nie są opodatkowane w Polsce, należy je wykazać w informacji podsumowującej VAT-UE.

Informację podsumowującą składa się za elektronicznie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu transakcji wewnątrzwspólnotowej lub dokonano przemieszczeniach towarów w procedurze magazynu typu call-off stock.

Rozliczenie usług dla konsumentów z Unii Europejskiej

Jeśli świadczysz usługi na rzecz konsumentów z Unii Europejskiej, od 1 lipca 2021 roku możesz:

• zarejestrować się do VAT w kraju konsumentów albo
• zarejestrować się do systemu VAT OSS i za jego pośrednictwem rozliczać zagraniczny podatek.

System VAT OSS (One Stop Shop) pozwala rozliczyć całą sprzedaż dla zagranicznych konsumentów w tak zwanym jednym okienku.

Dzięki OSS wykazujesz w jednej deklaracji całą sprzedaż z zagranicznym podatkiem VAT i odprowadzasz ten podatek w kraju swojej rejestracji, czyli w Polsce. Podatek zapłacisz w euro według stawek obowiązujących w krajach konsumentów.

Uwaga! W systemie VAT OSS nie możesz rozliczyć sprzedaży na rzecz przedsiębiorców. Udział w OSS jest dobrowolny. Jeśli już przystąpisz do VAT OSS, musisz w nim rozliczać wszystkie transakcje na rzecz konsumentów w Unii Europejskiej. Nie można stosować tej procedury wybiórczo.

Przykład

Pan Józef prowadzi prace remontowe w Niemczech dla osób fizycznych, które nie są podatnikami VAT. Są to usługi związane z nieruchomością, podlegające VAT w Niemczech. Od 1 lipca 2021 roku pan Józef może skorzystać z OSS i rozliczyć VAT należny w Niemczech w specjalnej deklaracji składanej w Polsce. Może też, tak jak dotychczas, zarejestrować się do VAT w Niemczech i tam rozliczać podatek.

Żeby zarejestrować się do OSS, powinieneś złożyć do Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście zgłoszenie VIU-R „Zgłoszenie informujące w zakresie szczególnej procedury unijnej rozliczania VAT”.

Przeczytaj więcej na temat VAT w handlu międzynarodowym i sprzedaży na rzecz osób fizycznych.

Jesteś polskim przedsiębiorcą świadczącym usługi w kraju Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie lub Norwegii? Masz problem z zagranicznym urzędem w kwestiach dot. rozliczenia podatku VAT regulowanych prawem europejskim? Zgłoś swoją sprawę do Centrum SOLVIT Polska i uzyskaj bezpłatną pomoc.