Innowacje w mikro, małej lub średniej firmie

Czym jest innowacja

Wielu przedsiębiorców nie potrafi określić, czy rzeczywiście rozwijają innowacje oraz czy ich działania i projekty są wystarczająco innowacyjne do pozyskania dotacji lub skorzystania z ulg podatkowych.

W definiowaniu innowacji bardzo przydatnym źródłem jest Podręcznik Oslo 2018 wydany przez OECD. Będzie miał z nim do czynienia każdy, kto chce sięgnąć po dotacje unijne na innowacje.

Zgodnie z podręcznikiem: „innowacja to nowy lub ulepszony produkt lub proces (lub ich połączenie), który różni się znacząco od poprzednich produktów lub procesów danej jednostki i który został udostępniony potencjalnym użytkownikom (produkt) lub wprowadzony do użytku przez jednostkę (proces)”.

Przeczytaj Podręcznik Oslo 2018.

Obecnie Podręcznik Oslo wyróżnia dwa główne typy innowacji:

• innowacja produktowa – dotyczy produktów i usług
• innowacja w procesie biznesowym – dotyczy procesów w przedsiębiorstwie, takich jak: produkcja, dystrybucja, marketing i sprzedaż, systemy informacyjno-komunikacyjne oraz administracja i zarządzanie.

Pamiętaj! Procesy biznesowe obejmują:

• wszystkie podstawowe działania przedsiębiorstwa związane z wytwarzaniem produktów
• wszelką działalność o charakterze pomocniczym i wspierającym.

Przedsiębiorcy często zadają sobie pytanie: ile potrzeba, żeby mówić o innowacji – jakie jest niezbędne minimum nowości? Otóż wystarczy jedna cecha, dzięki której rozwijany produkt, usługa lub proces będą się znacząco różniły od dotychczas oferowanych lub wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo produktów, usług i procesów. Ta cecha musi być istotna dla przedsiębiorstwa lub klientów czy użytkowników.

Nie wystarczy proste usprawnienie, zmiana koloru czy naprawa błędu.

Co ważne, innowacja nie musi być sukcesem komercyjnym. Oczywiście we wnioskach o dotacje przedsiębiorcy zawsze opisują potencjał rynkowy innowacji i oszacowują przyszłe przychody z nowych wdrożeń. Ale w istotę innowacji czy prowadzenia prac badawczo-rozwojowych jest wpisane ryzyko niepowodzenia.

Są to projekty, które mają doprowadzić przedsiębiorstwo do nowych rezultatów. Z definicji oznaczają, że przedsiębiorstwo chce wdrażać coś nowego, czym dotychczas nie dysponowało. Działając więc w zgodzie z najlepszymi praktykami, można zaplanować projekt, jego cel, harmonogram i budżet. Jednak każdy skuteczny menedżer założy również ryzyko i potencjalne obszary niepowodzenia. Dzięki temu można im zapobiegać lub je ograniczać.

Czego może dotyczyć innowacja

Przedsiębiorcy wdrażają innowacje najczęściej w kilku obszarach.

W przypadku produktów jest to:

• dodawanie nowych funkcji
• nowe zastosowania, w tym nowe zastosowania w danej branży
• ulepszanie istniejących funkcji, w tym funkcji konstrukcyjnych
• zwiększanie użyteczności dla użytkownika
• rozwój produktów bardziej przyjaznych dla środowiska
• rozwój jakości, niezawodności, trwałości czy oszczędności w trakcie użytkowania
• zmiany w kierunku przystępności cenowej, na przykład tańsze materiały, opakowania do samodzielnego napełniania
• rozwój wygody i przyjazności w użytkowaniu, w tym dla osób z niepełnosprawnościami
• nowe wzornictwo wpływające na sposób użytkowania
• zmiana rozmiaru, na przykład minimalizacja.

W przypadku usług jest to:

• zwiększanie dostępności: cenowej, geograficznej, możliwości skorzystania, mobilność czy cyfryzacja usługi
• rozszerzenia dostępnych funkcji w usłudze
• skrócenie czasu świadczenia usługi
• zwiększenie doznania ze świadczonej usługi
• rozwój jakości i niezawodności.

W przypadku innowacji w procesach jest to:

• automatyzacja procesów, na przykład zakup nowego robota
• nowa metoda produkcji
• mniejsza kosztochłonność procesów
• wszelkie zmiany procesów, które wpłyną pozytywnie na środowisko, czyli efektywne wykorzystanie zasobów, na przykład zmniejszenie emisji czy liczby odpadów
• zwiększona skuteczność procesu, skrócenie czasu jego trwania
• niezawodność procesu
• wygoda i użyteczność dla osób zaangażowanych w proces, w tym na przykład poprawa warunków pracy.

Innowacja ma wymiar praktyczny. Jest czymś przydatnym biznesowo. Rozwija przedsiębiorstwo wewnętrznie lub wobec jego klientów i świata zewnętrznego.

Niemal każdy przedsiębiorca na różnych etapach swojego rozwoju sięgnie po innowacje w którymś z wymiarów.

Powyżej wskazano główne efekty innowacji, czyli produkt, usługę lub proces. Warto jednak spojrzeć na innowacje od strony odbiorcy czy użytkownika innowacji. Tego typu podejście może doprowadzić do ciekawych przemyśleń i inspiracji do nowych projektów. Głównym odbiorcą może być oczywiście samo przedsiębiorstwo, ale również jego pracownicy, klienci czy różni partnerzy i kooperanci z zewnętrznego otoczenia.

Co nie jest innowacją

Bardzo przydatne jest spojrzenie od drugiej strony, czyli zastanowienie się, co innowacją nie jest.

Skoro samo podejście do innowacji jest dość szerokie i obejmuje praktycznie każdą dziedzinę działania przedsiębiorstwa, to łatwiej może być wykluczyć te zadania, które nie mogą być traktowane jako innowacje.

Innowacjami nie są przede wszystkim:

• rutynowe czynności
• naprawianie błędów, na przykład w konstrukcji
• serwisowanie, badanie jakości, utrzymywanie produktów, usług i procesów, jak również aktualizowanie wersji, na przykład w programie komputerowym
• proste usprawnienia i proste zmiany, na przykład koloru
• sezonowe zmiany i dostosowania, na przykład nowe kolekcje ubiorów
• działalność artystyczna, o ile nie jest związana z wzornictwem przemysłowym
• przystosowywanie, konfiguracja do potrzeb klienta, na przykład system informatyczny z konfigurowanymi modułami – o ile nie wnosi to znaczących zmian wobec standardowej oferty dla innych klientów
• produkty, które zostały zakupione gotowe, nawet jeśli są innowacyjne, a przedsiębiorca tylko je dalej odsprzedaje
• zmiana strategii cenowej, na przykład w plasowaniu produktu, oparta na metodach, które były wcześniej stosowane przez firmę.

Poziomy innowacji

Co do zasady, innowacja dla przedsiębiorstwa to znacząca zmiana wobec tego, czym dotychczas przedsiębiorstwo dysponowało w produktach, usługach lub procesach.

Takie podejście do innowacji wystarczy, jeśli przedsiębiorca chce skorzystać z ulg podatkowych. Dla przykładu ulga badawczo-rozwojowa (B R) ma podejście zero‑jedynkowe: jest dostępna dla każdego, kto wykonywał prace B+R bez względu na ich skalę.

Jednak firmy, które na swoje innowacyjne pomysły chcą dostać dotacje unijne, biorą udział w konkursie o publiczne pieniądze. Ten konkurs najczęściej wygrywają najlepsi. Kryteria punktowe mogą być różnorodne w zależności od konkursu, a w tych ukierunkowanych na innowacje najwięcej punktów otrzymuje się za poziom rozwijanej innowacji, czyli na przykład rozwiązania innowacyjne na poziomie świata.

Nie ma ogólnie dostępnej skali, która pozwoliłaby na ocenę poziomu innowacji. Zawsze jest to subiektywna ocena ekspertów z danej dziedziny. W konkursach o dotacje unijne, które organizują urzędy marszałkowskie i które są finasowane z programów regionalnych, najczęściej minimalnym oczekiwanym poziomem jest wykazanie innowacji na skalę przedsiębiorstwa lub na skalę kraju.

Dotacje z programów centralnych, takich jak Program FENG 2021–2027, zazwyczaj najwyżej premiują innowacje na skalę świata, a największe szanse mają projekty zakładające innowacje przełomowe czy tworzące wręcz nowe rynki.

Program FENG 2021–2027, czyli Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, stanowi kontynuację dwóch wcześniejszych programów: Innowacyjna Gospodarka 2007–2013 oraz Inteligentny Rozwój 2014–2020.

Program ma następujące cele:

• zwiększenie potencjału w zakresie badań i innowacji oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii
• wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)
• rozwinięcie umiejętności na rzecz inteligentnej specjalizacji, transformacji przemysłowej i przedsiębiorczości
• transformacja gospodarki w kierunku Przemysłu 4.0 i zielonych technologii.

W FENG firmy będą mogły korzystać z dofinansowania w obszarach: B+R, wdrożeń nowych rozwiązań, infrastruktury B+R, internacjonalizacji, rozwoju kompetencji, automatyzacji i robotyzacji, zielonej gospodarki.

Konkursy dla MŚP będzie organizować Polska Agencja Rozwoju Przemysłu – PARP.

Warto podkreślić, że fundusze europejskie na lata 2021–2027 mają szeroki wachlarz propozycji dla przedsiębiorców różnej wielkości i na różnym etapie rozwoju. Praktycznie każda firma może spróbować dopasować wsparcie unijne do swojego poziomu rozwoju.

Jeśli szukasz takiego wsparcia, to w pierwszym kroku sprawdź, czy dany program lub konkurs ma jakieś szczególne cele lub priorytety. Takimi priorytetami mogą być młodzi przedsiębiorcy, cyfryzacja, ochrona środowiska, innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach.

W drugim kroku sprawdź kryteria wyboru projektów:

• dostępu, czyli obowiązkowe
• merytoryczne, czyli te, które dają punkty i plasują nas ostatecznie na liście rankingowej.

Źródła innowacji

W małych i średnich firmach najczęstszym źródłem innowacji są założyciele lub liderzy merytoryczni oraz pracownicy.

Rozwój systemów innowacji wewnętrznych potrafi przynieść wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa. Z czasem mogą powstawać specjalistyczne zespoły innowacyjne, a nawet wewnętrzne centra badawczo-rozwojowe (CBR).

W miarę rozwoju przedsiębiorstwo poszukuje źródeł innowacji także w otoczeniu zewnętrznym. Może zacząć współpracę z jednostkami naukowymi, badawczymi czy innymi przedsiębiorcami. Może realizować wspólne projekty w konsorcjach, brać aktywny udział w platformach wymiany wiedzy. Również konsorcja mogą ubiegać się o dotacje europejskie na swoje wspólne projekty.

Czynnikiem sukcesu w tym przypadku jest otwartość na inspiracje w zakresie innowacji, chęć rozwoju, poszukiwanie nowych rozwiązań, gotowość do testowania, sprawdzanie nowości. Co trzeba podkreślić – niezbędnym warunkiem jest akceptacja ryzyka, bo rozwój pojedynczej innowacji nie musi zakończyć się sukcesem.

Wsparcie ekspertów – oferta publiczna

Przedsiębiorcy często czują, że realizują innowacje. Potwierdzają to również ich sukcesy rynkowe. Niestety wielu nie potrafi podejść do innowacji systemowo, a tym bardziej przygotować się do złożenia wniosku o dotacje.

Jeśli jesteś w takiej sytuacji, sięgnij po pomoc ekspertów z dziedziny rozwoju innowacji, którzy będą w stanie odpowiednio cię ukierunkować.

Akademia Menedżera Innowacji (AMI) to program edukacyjny, w którym na szkolenie jest zapraszany zespół reprezentujący przedsiębiorstwo, a w trakcie programu jest przygotowywana strategia innowacji dla firmy.

Badanie dojrzałości innowacyjnej to badanie, w którym eksperci PFR, na podstawie ankiety wypełnionej przez firmę, oceniają poziom dojrzałości innowacyjnej przedsiębiorstwa w trzech obszarach: rozwój innowacji, cyfryzacja i transformacja energetyczna. Uzyskany raport pozwala firmie ocenić, na jakim poziomie jest jej innowacyjność, i zakwalifikować do konkretnego typu przedsiębiorstwa: tradycyjnego, aktywnego innowacyjnie, innowacyjnego lub wysokoinnowacyjnego. Wyniki przedstawiane są również na tle przedsiębiorstw z danej sekcji PKD, co pozwala porównać swój wynik z innymi organizacjami o takim samym profilu działalności.

Innovation Coach to projekt skierowany do przedsiębiorców, którzy nie mają pomysłu na projekt i dopiero myślą o wprowadzeniu innowacji do swojej firmy – chcieliby prowadzić prace badawczo-rozwojowe, ale nie wiedzą jak ten proces rozpocząć i nie mają doświadczenia w pozyskiwaniu środków na działania B+R+I.

W Innovation Coach możesz uzyskać:

• konsultacje – prowadzone przez ekspertów z Centrum Projektów Badawczych UE mające na celu identyfikację twoich potrzeb i możliwości
• usługę coachingu innowacji – prowadzoną przez wykwalifikowanych ekspertów branżowych, podczas których otrzymasz ocenę potencjału przedsiębiorstwa w kontekście wdrażania innowacyjnych rozwiązań, analizę otoczenia gospodarczego oraz mocnych i słabych stron firmy. Wynikiem coachingu będzie opracowanie przez eksperta indywidualnych rekomendacji dla firmy, zawierających wypracowany wspólnie z przedsiębiorcą pomysł na implementacje innowacji, jak również wskazanie sposobu jej sfinansowania z wykorzystaniem funduszy europejskich
• warsztaty B+R – podczas których poznasz specyfikę prowadzenia i strukturyzacji projektów badawczo-rozwojowych, tworzenia modeli finansowych, zasady ochrony własności intelektualnej czy też możliwości pozyskania dofinansowania na realizację swoich pomysłów biznesowych z Unii Europejskiej.

STEP to propozycja dla osób, które mają pomysł na projekt. W programie można uzyskać

• szczegółową analizę pod kątem dostępnych konkursów dotacyjnych oraz instrumentów finansowych w POIR (Program Operacyjny Inteligentny Rozwój), przeprowadzoną przez doświadczonych ekspertów branżowych i finansowych
• wstępną weryfikację w kontekście oferty Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).

Podsumowanie – kluczowe hasła i pytania sprawdzające

Próbując zdefiniować, czy dane działanie będzie uznane za innowacyjne, skoncentruj się na kluczowych hasłach wynikających z definicji innowacji, czyli:

• nowy lub znacząco ulepszony:
• produkt
• usługa
• proces biznesowy
• kluczowa cecha lub zbiór cech, istotnych dla przedsiębiorstwa lub odbiorców innowacji
• wdrożenie wyników innowacji do działalności przedsiębiorstwa lub udostępnienie wyników innowacji dla użytkowników.

Jeśli chcesz spróbować sam ocenić swoją działalność pod kątem innowacji, odpowiedz na te pytania:

• Co nowego lub znacząco ulepszonego powstanie: produkt, usługa, proces, połączenie tych elementów?
• Co świadczy o nowości lub znaczącym ulepszeniu? Jakie cechy?
• Dla kogo są ważne powstałe nowości lub ulepszenia (nowe cechy) i dlaczego? Czego szukają klienci?
• Czy wprowadzane nowości lub ulepszenia są nowe z perspektywy przedsiębiorcy, kraju, świata, branży? Co robi najbliższa konkurencja? Jakie są aktualne trendy w branży?
• Co jest wymagane do wprowadzenia zmian? Czy nie są to rutynowe czynności?