Ograniczenia w eksporcie i imporcie

Kiedy handel zagraniczny podlega ograniczeniom

Są różne rodzaje ograniczeń w handlu zagranicznym:

• ograniczenie ilościowe – można przywieźć lub wywieźć ograniczoną ilość danego towaru lub handel może być całkowicie zakazany
• ograniczenia wynikające z ochrony praw własności intelektualnej – dotyczą między innymi towarów podrabianych (nielegalnie wykorzystujących zastrzeżone znaki towarowe, na przykład odzieży sportowej znanych marek) albo naruszających prawa autorskie, na przykład pirackiego oprogramowania na fizycznych nośnikach. Próba importu czy eksportu takich towarów może się skończyć zatrzymaniem ich na granicy oraz ściganiem za przestępstwo naruszenia praw własności intelektualnej.

Konieczność uzyskania zezwolenia – eksport i import niektórych towarów o szczególnym znaczeniu dla życia, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego czy ochrony środowiska naturalnego jest zależny od uzyskania pozwolenia.

Ważne! Limity obowiązujące w handlu zagranicznym często się zmieniają. Jeśli chcesz wiedzieć, jakie są aktualnie, śledź informacje na stronach internetowych Ministerstwa Finansów oraz Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

Przeczytaj więcej o prawach własności intelektualnej.

Międzynarodowe sankcje gospodarcze

Sankcje gospodarcze to jeden z instrumentów oddziaływania państwa i organizacji międzynarodowych na podmioty (państwa i osoby), których działalność stanowi naruszenie prawa międzynarodowego lub zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa.

Sankcje wprowadzają określone ograniczenia w stosunku do podmiotów sankcjonowanych, albo zaprzestanie lub ograniczenie współpracy z podmiotami sankcjonowanymi (np. zakaz eksportu konkretnych towarów do odbiorców z określonego państwa).

Ważne! Przed rozpoczęciem działalności handlowej, zapoznaj się z aktualną mapą sankcji wprowadzonych przez UE.

Unijne ograniczenia wywozowe i przywozowe

Zarówno kraje członkowskiej Unii Europejskiej, jak i inne państwa chronią własne rynki przed nadmiernym napływem towarów z zagranicy, prowadząc aktywną politykę handlową. Przybiera ona formę rozmaitych ograniczeń importowanych towarów: taryfowych i pozataryfowych.

Ograniczenia taryfowe to dodatkowe cła i tak zwane kontyngenty taryfowe (ograniczenie ilości towaru, która może być przywieziona po preferencyjnych stawkach celnych). W Unii Europejskiej bywają stosowane dodatkowe cła, gdy państwo spoza Unii sztucznie obniża ceny (ceny dumpingowe) albo nadmiernie finansuje określone towary, przez co staje się nieuczciwą konkurencją dla przedsiębiorców unijnych.

Ograniczenia pozataryfowe to na przykład ograniczenia ilościowe, podatki od importu, nadzór importu, opłaty wyrównawcze, normy techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne, które towar musi spełnić, aby zostać wprowadzony na dany rynek.

Obecnie Unia Europejska stosuje bardzo wiele środków ochronnych i pozataryfowych na określone towary pochodzące z różnych państw. Na przykład na wyroby stalowe i aluminiowe z Chin czy paliwa typu biodiesel z USA.

Listę takich środków, stale aktualizowaną, znajdziesz na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

Sprawdź, czy na konkretny towar obowiązują środki ochronne, w wyszukiwarce TARIC. Aby z niej skorzystać, musisz podać kod towaru według Nomenklatury Scalonej i nazwę państwa pochodzenia importowanego towaru.

Ważne! W wyszukiwarce TARIC znajdziesz część ograniczeń pozataryfowych, jednak nie wszystkie mogą zostać wprowadzone do systemów informatycznych, dlatego też ważne jest, aby przed dokonaniem obrotu z zagranicą zasięgnąć informacji co do istniejących pozataryfowych ograniczeń w odpowiednim organie, na przykład w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym, Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska czy Inspekcji Weterynaryjnej.

Broń i produkty podwójnego zastosowania

Uzbrojenie i sprzęt wojskowy podlegają – ze względów bezpieczeństwa – bardzo ścisłym ograniczeniom obrotu. Dotyczy to zarówno handlu krajowego i wewnątrzunijnego, jak i handlu z państwami spoza Unii Europejskiej.

W obrocie międzynarodowym takie towary nazywane są towarami o znaczeniu strategicznym. Są to:

• uzbrojenie - broń, amunicja, materiały wybuchowe, wyroby, ich części i technologia, które zostały określone w rozporządzeniu w sprawie wykazu uzbrojenia, na obrót którym jest wymagane zezwolenie
• produkty podwójnego zastosowania - produkty, włącznie z oprogramowaniem i technologią, które mogą być stosowane zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych, oraz obejmują wszystkie towary, które mogą być użyte zarówno w zastosowaniach niewybuchowych, jak i w jakikolwiek sposób do wspomagania wytwarzania broni jądrowej lub innych urządzeń do wybuchu jądrowego.
• towary, technologie, oprogramowanie określone w załączniku nr 1 do unijnego rozporządzenia nr 428/2009 ustanawiającego wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania.

Na obrót uzbrojeniem i sprzętem wojskowym oraz na wywóz produktów podwójnego zastosowania są wymagane zezwolenia.

Istnieją trzy rodzaje takich zezwoleń:

• zezwolenia indywidualne i zezwolenia globalne, wydawane na wniosek przedsiębiorcy przez ministra właściwego do spraw gospodarki

• krajowe zezwolenia generalne wydawane w formie rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki. Przedsiębiorca może z nich korzystać, jeśli spełnia wymagania określone w:

  • ustawie o obrocie z zagranicą towarami technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
  • rozporządzeniu ustanawiającym wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania
• unijne zezwolenia generalne wydawane w formie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dla podmiotów spełniających warunki określone w ww. rozporządzeniu.

Pamiętaj! Odprawy celne towarów o znaczeniu strategicznym mogą się odbywać tylko w wyznaczonych urzędach celno-skarbowych. Ich wykaz określa Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 21 lutego 2017 r. w sprawie urzędów celno-skarbowych, w których może być dokonywany wywóz, przywóz i tranzyt towarów o znaczeniu strategicznym.

Przeczytaj, jak uzyskać:

• zezwolenie na eksport towarów o znaczeniu strategicznym
• zezwolenie na transfer wewnątrzunijny towarów o znaczeniu strategicznym
• certyfikat importowy dla towarów o znaczeniu strategicznym
• certyfikat importowy lub poświadczenie oświadczenia końcowego użytkownika dotyczący przywozu broni palnej, części i istotnych komponentów lub amunicji spoza obszaru celnego Unii Europejskiej.

Paliwa ciekłe

Jeśli chcesz importować lub eksportować paliwa ciekłe, powinieneś uzyskać koncesję na obrót takimi towarami. Koncesje wydawane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki mogą dotyczyć zarówno obrotu krajowego, jak i zagranicznego – wewnątrzunijnego i pozaunijnego.

Ponadto udzielenie koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą (OPZ) uwarunkowane jest posiadaniem koncesji na obrót paliwami ciekłymi (OPC).

Bez koncesji można handlować jedynie stosunkowo niewielkimi ilościami paliw lub energii elektrycznej.

Obowiązek uzyskania koncesji dotyczy obrotu następującymi paliwami:

• półprodukty rafineryjne
• gaz płynny LPG
• benzyny ciężkie
• benzyny silnikowe
• benzyny lotnicze
• paliwa typu benzynowego do silników odrzutowych
• paliwa typu nafty do silników odrzutowych
• oleje napędowe
• lekkie oleje opałowe
• ciężkie oleje opałowe
• biopaliwa ciekłe.

Aby uzyskać koncesję, musisz spełnić szereg warunków, w tym:

• posiadać odpowiednią infrastrukturę techniczną
• zatrudniać osoby o właściwych kwalifikacjach
• być zarejestrowanym podatnikiem VAT
• nie mieć zaległości podatkowych.

W przypadku koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą jednym z warunków jest złożenie zabezpieczenia majątkowego na kwotę 10 mln zł. Może ono mieć formę między innymi: gwarancji bankowej czy ubezpieczeniowej, zastawu na prawach z papierów wartościowych Skarbu Państwa.

Przeczytaj, jak uzyskać koncesję na obrót paliwami ciekłymi (OPC).

Więcej informacji o warunkach uzyskania koncesji znajdziesz na stronie Urzędu Regulacji Energetyki.

Produkty lecznicze

Aby importować produkty lecznicze, powinieneś mieć zezwolenie Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Ubiegając się o takie zezwolenie, należy spełnić między innymi poniższe warunki:

• dysponować odpowiednimi pomieszczeniami oraz urządzeniami technicznymi i kontrolnymi, niezbędnymi do wytwarzania lub importu, kontroli i przechowywania produktów leczniczych wymienionych we wniosku
• zatrudniać osobę wykwalifikowaną według prawa farmaceutycznego, spełniającą określone kryteria (w tym znajomość języka polskiego) i będącą absolwentem studiów w zakresie: analityki medycznej, biologii, biotechnologii, chemii, farmacji, medycyny lub weterynarii. Taka osoba powinna mieć co najmniej dwuletni staż pracy u posiadacza zezwolenia na wytwarzanie lub import produktów leczniczych. Jej doświadczenie z okresu stażu musi obejmować: analizę jakościową i ilościową produktów leczniczych i substancji czynnych oraz badania i czynności kontrolne niezbędne do oceny jakości produktów leczniczych i warunków wytwarzania.

Składając wniosek o zezwolenie, musisz uiścić opłatę. Według aktualnie obowiązujących stawek wynosi ona 2300 zł za zezwolenie na import produktu leczniczego. Jednak jeśli ubiegasz się równocześnie o wytwarzanie produktów leczniczych, opłata wynosi od 5600 zł do 7800 zł – zależy, czy jest to produkt leczniczy sterylny, niesterylny, czy oba.

Przeczytaj, jak uzyskać zezwolenie na wytwarzanie lub import produktu leczniczego.

Dodatkowe informacje na temat wniosków w sprawie wydania zezwolenia na wytwarzanie lub import produktu leczniczego znajdziesz na stronie Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego.

Środki ochrony roślin

Działalność gospodarcza w zakresie obrotu – w tym importu i eksportu – środkami ochrony roślin jest działalnością regulowaną.

Wymagany jest wpis do specjalnego rejestru przedsiębiorców wykonujących tę działalność. Jeśli chcesz się tym zajmować, powinieneś złożyć stosowny wniosek do Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w województwie, w którym twoja firma ma siedzibę.

Przeczytaj, jak uzyskać wpis do rejestru firm wprowadzających lub konfekcjonujących środki ochrony roślin.

Więcej informacji o tej procedurze znajdziesz na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Można importować i eksportować tylko te środki ochrony roślin, które zostały umieszczone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Rejestrze Środków Ochrony Roślin. Dodatkowym warunkiem jest przywóz tych produktów w szczelnie zamkniętych opakowaniach, nieuszkodzonych i zaopatrzonych w etykietę w języku polskim, zatwierdzoną przez MRiRW. Środki muszą też spełniać wymagania określone w zezwoleniu na wprowadzanie do obrotu.

Ważne! Wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin z państw trzecich, niezarejestrowanych w Polsce oraz wprowadzanie środków ochrony roślin z etykietą w języku obcym jest nielegalne.

Nie musisz mieć zezwolenia, jeśli chcesz przemieszczać lub składować w Polsce środki ochrony roślin przeznaczone do stosowania w innym państwie.

Jeśli przywozisz do Polski środki ochrony roślin, to żeby je składować lub przemieszczać, musisz poinformować o tym wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa (właściwego ze względu na miejsce wprowadzenia tych środków) 7 dni wcześniej. Inspektor przekaże tę informację Krajowej Administracji Skarbowej.

Jeśli planujesz obrót środkami ochrony roślin nieumieszczonymi w Rejestrze, możesz wnioskować o umieszczenie ich tam.

Informacje o procedurze wnioskowania, dokumentach, które trzeba złożyć, i opłatach znajdziesz na stronie MRiRW.

Rośliny i produkty roślinne

Aby móc eksportować rośliny, produkty roślinne oraz inne przedmioty do krajów trzecich należy spełnić określone zasady. W niektórych przypadkach należy uzyskać świadectwo fitosanitarne, które potwierdza, że zostały spełnione importowe wymagania fitosanitarne kraju przeznaczenia w zakresie zdrowia roślin.

Świadectwo fitosanitarne jest wydawane tylko w przypadku, gdy:

• przepisy fitosanitarne państwa przeznaczenia określają obowiązek zaopatrzenia przesyłki w świadectwo fitosanitarne lub jest ono wymagane przez państwo(a) tranzytu, tj., przez które przesyłka będzie przemieszczana oraz
• spełnione zostały wymagania fitosanitarne określone w przepisach tych krajów.

Jeżeli wymagania fitosanitarne państwa przeznaczenia lub państwa tranzytu nie są znane lub nie można ich otrzymać, wtedy świadectwo fitosanitarne może być wydane po kontroli potwierdzającej, że towar jest:

• wolny od agrofagów kwarantannowych dla Unii
• wolny agrofagów objętych szczególnymi środkami w Unii
• praktycznie wolny od innych agrofagów.

Kontrola może polegać na kontroli dokumentów, ocenie wizualnej, ocenie makroskopowej oraz badaniach laboratoryjnych.

Przeczytaj, jak uzyskać świadectwo sanitarne.

Import spoza Unii Europejskiej roślin jest również regulowany.

Rośliny, produkty roślinne lub przedmioty, które są szczególnie podatne na porażenie przez organizmy kwarantannowe, mogą być wprowadzane na terytorium Polski, jeżeli:

• są wolne od organizmów kwarantannowych,
• spełniają wymogi szczególne, a w przypadku przeznaczenia ich do stref chronionych - wymogi szczególne dla tych stref,
• podmioty dokonujące ich wprowadzania na terytorium Polski są wpisane do "urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych" prowadzonego przez właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa,
• przed wprowadzeniem na terytorium Polski zostały poddane kontroli zdrowotności w państwach, z których pochodzą lub są wysłane i odpowiednio zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne.

Szczegółowe informacje na temat zasad importu i eksportu roślin, produktów roślinnych oraz innych przedmiotów znajdziesz na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Odpady

Obrót odpadami, w tym eksport, import i tranzyt, a także przemieszczanie między krajami Unii Europejskiej podlegają ścisłym ograniczeniom.

Taki obrót wymaga zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ). Jeśli uzyskasz takie zezwolenie, możesz wwozić i wywozić odpady tylko przez wyznaczone przejścia graniczne.

Ważne! Od 2018 roku obowiązuje całkowity zakaz przywozu do Polski wszystkich rodzajów odpadów przeznaczonych do unieszkodliwiania oraz odpadów komunalnych i odpadów powstających z przetwarzania odpadów komunalnych. Wyjątkiem są odpady zebrane selektywnie i przeznaczone do recyklingu.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska może:

• cofnąć zezwolenie na przemieszczanie odpadów
• wnieść sprzeciw wobec planowanego międzynarodowego przemieszczania odpadów.

Cofnięcie zezwolenia następuje, kiedy zostaną naruszone warunki jego wydania. Może chodzić o skład odpadów – niezgodny ze złożeniem – lub niepoddanie odpadów odzyskowi lub unieszkodliwieniu. Z podobnych przyczyn GIOŚ wnosi sprzeciw wobec międzynarodowego przemieszczania odpadów.

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może nałożyć na odbiorcę odpadów przemieszczanych nielegalnie, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości od 10 000 do 1 000 000 zł.

Szczegółowe informacje na temat międzynarodowego przemieszczania odpadów podaje na swojej stronie internetowej Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

Przeczytaj, jak uzyskać zezwolenie na wywóz odpadów z terytorium Polski za granicę.

Dzika fauna i flora według konwencji CITES

Wiele gatunków roślin i zwierząt jest zagrożonych wyginięciem.

Dlatego w Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) ograniczono ich pozyskiwanie i handel nimi lub pochodzącymi z nich wyrobami. Postanowienia Konwencji Waszyngtońskiej od 1 maja 2004 r. są realizowane na podstawie rozporządzeń Unii Europejskiej.

Okazem jest:

• każde zwierzę lub roślina (gatunku chronionego), żywe lub martwe, każda jego część lub produkt pochodny, również zawarty w innych towarach lub nie oraz
• wszelkie inne towary, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem lub oznakowaniem lub etykietą lub wszelkimi innymi okolicznościami maja zawierać lub zawierają części lub produkty pochodne zwierząt lub roślin należących do tych gatunków
• chyba że na podstawie wyraźnego wyłączenia takie części lub produkty pochodne nie podlegają rozporządzeniu lub przepisom odnoszącym się do załącznika, w którym dane gatunki są wymienione (art. 2 lit. t rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi).

Lista gatunków, które są chronione znajduje się w rozporządzeniu Komisji Europejskiej 2017/160 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory.

Przewóz przez granicę okazów objętych CITES bez wcześniejszego przedstawienia stosownych zezwoleń do odprawy jest przestępstwem, za które grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Ograniczenia te dotyczą zarówno importu, jak i eksportu.

Konwencją są objęte nie tylko żywe rośliny i zwierzęta, lecz także:

• wypchane zwierzęta i trofea myśliwskie
• wyroby z kości, rogów, zębów zwierząt (w tym kość słoniowa)
• naszyjniki, pierścionki i inne wyroby, które zawierają części roślin i zwierząt chronionych
• torebki, buty, portfele, paski do spodni wykonane ze skór węży, krokodyli, waranów
• lekarstwa zawierające sproszkowane fragmenty zwierząt lub roślin (medycyna orientalna).

Zanim zdecydujesz się przywieźć do Polski spoza Unii Europejskiej roślinę, zwierzę albo produkt, który został z nich wykonany – upewnij się, czy możesz to zrobić i ewentualnie uzyskaj odpowiednie zezwolenie z Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Jest ono wymagane przy zgłaszaniu okazów do odprawy celnej.

Lista zwierząt i roślin z konwencji CITES jest obszerna i zawiera około 30 tys. gatunków, często definiowanych określeniami łacińskimi. Ulega ona ciągłym zmianom. Dlatego zawczasu warto skonsultować jej treść z Wydziałem do spraw Konwencji Departamentu Ochrony Przyrody Ministerstwa Klimatu i Środowiska. W tym celu:

• zadzwoń pod numer: +48 22 369 24 07 albo +48 22 369 22 59
• napisz e-mail na adres: cites-ma@mos.gov.pl.

Informacji udzielają też koordynatorzy CITES w poszczególnych Izbach Administracji Skarbowej.

Zezwoleń nie wymagają tylko niektóre okazy w ramach określonych limitów, przywożone w bagażu podróżnego. Wykaz tych okazów, a także opis procedury uzyskiwania zezwolenia na ich przywóz znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Ważne informacje o stosowaniu konwencji CITES przez organy celne zawiera też strona internetowa Ministerstwa Finansów.

Przeczytaj jak uzyskać zezwolenie na przywóz do UE chronionych okazów zwierząt i roślin - CITES.

Komórki, tkanki i narządy

Konwencje chroniące prawa człowieka zabraniają handlu ludźmi. Niemniej jednak towarem mogą być ludzkie tkanki, komórki i narządy pobierane i przeszczepiane w celu ratowania życia i zdrowia.

Przywozem lub wywozem takich towarów zajmują się:

• banki tkanek i komórek
• podmioty lecznicze pobierające lub przeszczepiające komórki, tkanki lub narządy.

Jeśli prowadzisz jedną z takich placówek i zamierzasz sprowadzać z zagranicy narządy dla polskich biorców, musisz najpierw uzyskać zgodę właściwej instytucji. Musisz zwrócić się z wnioskiem do:

• Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek – jeżeli prowadzisz bank tkanek i komórek, a zamierzasz przywozić lub wywozić:

  • komórki lub tkanki pobrane ze zwłok ludzkich
  • regenerujące się komórki lub tkanki – niewymienione powyżej oraz inne niż szpik, komórki krwiotwórcze krwi obwodowej i krwi pępowinowej

• Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji ”Poltransplant” – jeżeli prowadzisz podmiot leczniczy wykonujący pobranie, przeszczepienie lub zastosowanie u ludzi tkanek i narządów, a zamierzasz przywieźć lub wywieźć:

  • szpik, komórki krwiotwórcze krwi obwodowej i krwi pępowinowej
  • narządy ze zwłok ludzkich.

Przeczytaj, jak uzyskać zgodę na wywóz i przywóz komórek, tkanek i narządów z i na terytorium Polski.