Jak zapobiegać zatorom płatniczym

Kluczowe narzędzia walki z zatorami

Zatory płatnicze powstają kiedy przedsiębiorca wierzyciel nie otrzymuje na czas płatności od swojego kontrahenta za dostawę towaru lub usługi, przez co sam traci możliwość regulowania własnych zobowiązań na czas.

Zadłużenie kumuluje się i przechodzi na następnego przedsiębiorcę. Firmy, które borykają się z zatorami płatniczymi, tracą płynność finansową. Mają też mniejsze możliwości inwestowania w rozwój.

W 2020 roku zostały zmienione i doprecyzowane najważniejsze zasady postępowania z nieuczciwymi kontrahentami, a wierzyciele dostali dostęp do nowych reguł i rozwiązań, które pomagają odzyskiwać przeterminowane płatności.

Wprowadzone instrumenty ochrony wierzycieli to:

• krótsze terminy na zapłatę w transakcji handlowej: 30 dni dla podmiotów publicznych (za wyjątkiem publicznych podmiotów leczniczych) i 60 dni na zapłatę dla dużych firm większych w relacji z małymi
• możliwość odstąpienia od całości umowy lub jej niewykonanej części albo wypowiedzenia umowy, gdy ustalony w umowie termin zapłaty przekracza 120 dni
• podniesienie do 16,75% wysokości odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych za wyjątkiem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot leczniczy (obowiązuje od 1 lipca 2023 roku)
• ulga na złe długi - prawo do pomniejszenia podstawy opodatkowania dla przedsiębiorców, którzy nie dostają pieniędzy w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności
• łatwiejsze sądowe zabezpieczenie roszczeń pieniężnych, które wynikają z transakcji handlowych i które nie przekraczają 75 tys. zł.
• traktowanie nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty w transakcjach handlowych jako czynów nieuczciwej konkurencji
• kara od UOKiK dla firm, które najbardziej opóźniają się w płaceniu zobowiązań.

Transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Stronami takiej transakcji są na przykład przedsiębiorcy w rozumieniu prawa przedsiębiorców lub osoby wykonujące wolny zawód.

Ochrona mniejszych firm w relacji z dużymi

Bardzo ważne jest to, że nowe rozwiązania szczególną ochroną obejmują firmy mikro, małe i średnie, czyli takie, które zatrudniają odpowiednio do 9, do 49 i do 249 pracowników, które sprzedają towary lub usługi dużym firmom.

Ochrona polega na tym, że jeśli jesteś mikro, małym lub średnim przedsiębiorcą, a należność ma uregulować duża firma, to termin zapłaty tej należności nie może być dłuższy niż 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi.

Pamiętaj! Niektórzy przedsiębiorcy muszą składać corocznie sprawozdanie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

W transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, inny niż duży przedsiębiorca, strony mogą ustalić termin zapłaty dłuższy niż 60 dni.

Gdy dojdzie między nimi do sporu, dłużnik będzie musiał udowodnić, że ustalony termin zapłaty nie był rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.

Jeśli klientem mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy jest duża firma, to musi złożyć oświadczenie o swoim statusie. Dzięki niemu dostawca wie, że w tej konkretnej transakcji handlowej przysługują mu specjalne prawa. Duża firma składa oświadczenie o swoim statusie w takiej formie, w jakiej jest zawierana transakcja, i najpóźniej w momencie jej zawarcia. Na przykład, jeśli firmy zawierają pisemną umowę na realizację transakcji handlowej, oświadczenie o statusie również powinno mieć formę pisemną.

Ważne! Przepisy zabezpieczają mniejsze firmy na wypadek, gdyby duży przedsiębiorca, żeby ustalić dłuższy niż 60-dniowy termin płatności, próbował wymusić na nich złożenie oświadczenia o statusie. W takiej sytuacji dłużnik nie będzie mógł się powołać na oświadczenie wierzyciela o jego statusie, żeby uzasadnić dłuższy termin płatności. W praktyce to oznacza, że ochrona wierzycieli (i ich prawo do odsetek), nie zależy od tego jakie oświadczenie złożyli, ale od tego, czy faktycznie są firmą średnią, małą lub mikrofirmą.

Jedynym wyjątkiem, kiedy dłużnik – duży przedsiębiorca – może powoływać się na oświadczenie o statusie wierzyciela, jest sytuacja, w której pomimo dołożenia należytej staranności nie wiedział o nieprawdziwości oświadczenia wierzyciela. Taki wyjątek chroni z kolei dłużnika przed konsekwencjami wprowadzenia go w błąd przez wierzyciela.

Pamiętaj! Status przedsiębiorcy oraz to, czy transakcję zawierają podmioty różnej wielkości nie ma znaczenia, jeśli stroną jest podmiot publiczny. Podmioty z sektora publicznego nie mają możliwości wydłużania terminu zapłaty i regulowania płatności później niż w terminie 30-dniowym, a w przypadku publicznych podmiotów leczniczych – w terminie 60-dniowym.

Dodatkowo umowy w transakcji handlowej nie mogą zawierać postanowień, które wyłączają, ograniczają lub obchodzą uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika. Dotyczy to między innymi odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych z podmiotem niepublicznym i publicznym, rekompensaty za koszty odzyskiwania należności czy terminów płatności.

Takie postanowienia umowne są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy ustawy.

Ochrona w umowie – sprawdź, jakie są terminy zapłaty

Generalnie termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać:

• 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, które potwierdzają dostawę towaru lub wykonanie usługi, jeśli dłużnikiem jest podmiot niepubliczny (firma prywatna) lub publiczny podmiot leczniczy
• 30 dni od doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, które potwierdzają dostawę towaru lub wykonanie usługi, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny za wyjątkiem publicznych podmiotów leczniczych.

Przedsiębiorcy prywatni mogą ustalić w umowie termin dłuższy niż 60 dni, pod warunkiem, że:

• dłużnikiem nie jest duży przedsiębiorca
• to ustalenie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Dodatkowo, w przypadku gdy umowa przewiduje, że wierzyciel ma otrzymywać wynagrodzenie w częściach, termin zapłaty każdej z tych części nie może być dłuższy niż 60 dni.

Sankcją dla dłużnika za ustalenie w umowie terminu zapłaty niezgodnego z ustawą są odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, które przysługują wierzycielowi:

• po upływie 30 dni, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny nieleczniczy lub
• 60 dni, jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny leczniczy lub podmiot prywatny, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi.

Jeśli według wierzyciela termin zapłaty określony w umowie jest wobec niego rażąco nieuczciwy, może się domagać ustalenia i potwierdzenia tego faktu przez sąd. Z takim żądaniem wierzyciel musi wystąpić przed upływem 3 lat od dnia, w którym nastąpiła lub miała nastąpić zapłata. W tym przypadku, to dłużnik będzie musiał udowodnić, że termin dłuższy niż 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.

Ważne! Wierzyciel nie może zrzec się roszczenia o ustalenie, że termin zapłaty jest rażąco nieuczciwy. Takie zrzeczenie (na przykład wymuszone przez dłużnika w umowie) będzie nieskuteczne – sąd go nie uwzględni.

Sąd może uznać postanowienia umowy za rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela po zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy. Weźmie w szczególności pod uwagę:

• rażące odstępstwa od dobrych praktyk handlowych, które naruszają zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności
• właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem transakcji handlowej w szczególności czas potrzebny na sprzedaż towaru przez dłużnika
• dostosowanie harmonogramu dostawy towarów lub wykonania usługi w częściach do harmonogramu płatności częściowych.

Pamiętaj! Jeśli odbiorcą towarów lub usług jest podmiot publiczny, strony nie mogą ustalać dłuższego terminy zapłaty niż 30 dniowy (podmioty inne niż lecznicze) lub 60-dniowy (podmioty lecznicze).

Terminy zapłaty – sprawdź, jak je policzyć

Co do zasady termin zapłaty transakcji handlowej liczysz od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi.

Termin zapłaty jest jednak liczony od dnia otrzymania przez dłużnika towaru lub usługi, gdy:

• nie jest możliwe ustalenie dnia doręczenia faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, lub
• faktura lub rachunek zostały doręczone przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi.

Ważne! Strony transakcji handlowej nie mogą ustalać daty doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Na potrzeby zatorów płatniczych liczy się faktyczny moment wykonania usługi lub dostawy towarów.

Odstąpienie od umowy – zakończ współpracę z dłużnikiem

W przypadku wyjątkowo długich terminów zapłaty, masz prawo do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy, jeśli są spełnione łącznie dwa warunki:

• termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi oraz;
• termin zapłaty określony w umowie został ustalony z naruszeniem generalnej zasady, iż termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, kiedy dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca (MŚP). Jeśli transakcję zawarły równorzędne podmioty, to wierzyciel może ją wypowiedzieć, jeśli termin zapłaty dłuższy niż 60 dni jest wobec niego rażąco nieuczciwy.

Pamiętaj! Jeśli jesteś wierzycielem i odstąpisz od umowy w związku z wyjątkowo długimi terminami zapłaty, dłużnik nie musi ci zwracać wykonanych świadczeń. Zapłata za dostarczone już towary lub wykonane usługi staje się wymagalna w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia umowy. Jeżeli nie otrzymasz jej w tym terminie, przysługują ci odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Odsetki ustawowe – sprawdź, jak je wyliczyć

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych mają wyższą wartość niż odsetki za opóźnienie w spełnianiu świadczeń pieniężnych (z Kodeksu cywilnego).

Odsetki ustala się na podstawie stopy referencyjnej NBP obowiązującej w dniu:

• 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od 1 stycznia do 30 czerwca
• 1 lipca – do odsetek należnych za okres od 1 lipca do 31 grudnia.

W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, są przewidziane odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 8 punktów procentowych.

W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot niepubliczny lub podmiot publiczny niebędący podmiotem leczniczym, są przewidziane odsetki
w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 10 punktów procentowych.

Stopa referencyjna na dzień 15 stycznia 2024 roku wynosiła 5,75%, co oznacza, że odsetki za okres od lipca do grudnia wynoszą 13,75% i 15,75%.

Długie terminy zapłaty – żądaj odsetek do terminu zapłaty

Jeżeli przedsiębiorcy w transakcji handlowej przewidzieli w umowie termin zapłaty dłuższy niż:

• 30 dni (jeśli dłużnikiem jest publiczny podmiot nieleczniczy) lub
• 60 dni (jeśli dłużnikiem jest prywatny podmiot lub publiczny podmiot leczniczy),

wierzyciel, który spełnił swoje świadczenie, może żądać odsetek ustawowych po upływie odpowiednio 30 lub 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, które potwierdzają dostawę towaru lub wykonanie usługi.

To rozwiązanie ma zniechęcać do ustalania dłuższych niż 30 lub 60-dniowe terminy zapłaty, a odsetki zrekompensować wierzycielowi koszty związane z oczekiwaniem na zapłatę przez dłużnika.

Ten rodzaj odsetek należy się do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego, czyli - mówiąc ogólnie - do terminu zapłaty ustalonego w umowie.

Zgodnie z wyjaśnieniem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90): "[…] należy przez wymagalność rozumieć stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności”.

Przekroczenie terminu zapłaty – żądaj odsetek od terminu zapłaty

Jeśli dłużnikiem jest podmiot prywatny

W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot niepubliczny, wierzycielowi przysługują odsetki za opóźnienie za okres od dnia wymagalności świadczenia, czyli ustalonego przez strony terminu zapłaty, do dnia zapłaty.

Odsetki należą się bez wezwania, czyli nie trzeba specjalnie wzywać do nich dłużnika, po spełnieniu dwóch warunków:

• wierzyciel spełnił świadczenie (dostarczył towar lub zrealizował usługę)
• wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Są to odsetki ustawowe, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki. W przypadku, gdy strony ustalą harmonogram płatności w częściach, termin określony w umowie stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.

Jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny

W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi przysługują odsetki za opóźnienie za okres od dnia wymagalności świadczenia, czyli ustalonego przez strony terminu zapłaty, do dnia zapłaty.

Odsetki należą się bez wezwania, czyli nie trzeba specjalnie wzywać do nich dłużnika, po spełnieniu dwóch warunków:

• wierzyciel spełnił świadczenie (dostarczył towar lub zrealizował usługę),
• wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Pamiętaj! W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny przysługują tylko odsetki ustawowe – strony nie mogą ustalić odsetek umownych.

W przypadku, gdy strony ustalą harmonogram płatności w częściach, termin określony w umowie stosuje się do zapłaty każdej części.

Ulga na złe długi - CIT

Uprawnienia wierzyciela

Wierzyciel, który nie otrzymał należności lub jej części w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, ma prawo zmniejszyć podstawę obliczenia podatku o wartość tej należności lub jej części albo zwiększyć poniesioną stratę.

Uprawnienie do zmniejszenia podstawy obliczenia podatku albo zwiększenia straty przysługuje przedsiębiorcy, który wcześniej zaliczył wartość tej wierzytelności do przychodów należnych pod warunkiem, że wierzytelność do dnia złożenia zeznania podatkowego nie została uregulowana lub zbyta.

Zmniejszenia podstawy obliczenia podatku albo zwiększenie straty dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności.

Jeżeli wartość zmniejszenia podstawy obliczenia podatku jest wyższa od tej podstawy, zmniejszenia o nieodliczoną wartość można dokonać w okresie 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, za który powstało prawo do zmniejszenia.

Zmniejszenia podstawy opodatkowania w kolejnych latach dokonuje się jedynie w przypadku, jeżeli wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta.

W przypadku, gdy po roku podatkowym, za który dokonano zmniejszenia podstawy obliczenia podatku albo zwiększenia straty wierzytelność zostanie uregulowana lub zbyta, podatnik jest zobowiązany do zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta, odpowiednio o wartość kwot wcześniej odliczonych albo doliczonych.

Jeżeli kwota straty jest mniejsza od kwoty, o którą ma być zmniejszona, różnica zwiększa podstawę opodatkowania.

Ulgę można stosować w rozliczeniach miesięcznych lub kwartalnych, zwiększając albo zmniejszając dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki.

W przypadku, kiedy wierzyciel zobowiązany jest do zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty, korekty dokonuje już od miesiąca, w którym zobowiązanie zostało uregulowane (przy ustalaniu zaliczki na podatek).

Kiedy można skorzystać z ulgi na złe długi (CIT)

Ulgę na złe długi stosuje się wyłącznie:

• do świadczeń pieniężnych (wierzytelności lub zobowiązań) wynikających z transakcji handlowych, jeżeli z tytułu tych transakcji przynajmniej u jednej ze stron transakcji określa się przychody lub koszty uzyskania przychodów, bez względu na termin ich ujęcia w tych przychodach lub kosztach uzyskania przychodów
• jeżeli dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji
• gdy od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa. W przypadku, gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek) jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę – gdy nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności
• gdy transakcja handlowa jest zawarta w ramach działalności wierzyciela i dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Polski.

Jeżeli uprawnienie albo obowiązek zmniejszenia lub zwiększenia podstawy obliczenia podatku albo straty powstaje:

• po likwidacji działalności
• po zmianie zasad ustalenia dochodu w odniesieniu do działów specjalnych produkcji rolnej
• po zmianie formy opodatkowania,

zmniejszenia albo zwiększenia podstawy opodatkowania albo straty można dokonać w zeznaniu podatkowym składanym:

• za rok podatkowy, w którym nastąpiła likwidacja tej działalności, albo
• za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania lub zmiana zasad ustalenia dochodu w odniesieniu do działów specjalnych produkcji rolnej.

Ulgi na złe długi w podatkach dochodowych nie stosuje się do transakcji handlowych dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Pamiętaj! Prawo do korzystania z ulgi na złe długi mają także podatnicy rozliczający się w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W ich przypadku zwiększeniu albo zmniejszeniu podlegają przychody należne.

Konsekwencje dla dłużnika

Dłużnik, który nie uregulował zobowiązania lub jego części w okresie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, jest zobowiązany do zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty.

Obowiązek zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty dotyczy dłużnika, który wcześniej zaliczył wartość zobowiązania do kosztów uzyskania przychodów.

Zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności. Jeżeli najpóźniej w dniu złożenia zeznania podatkowego, dłużnik ureguluje zobowiązanie, nie musi zwiększać podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty.

Uwzględniając, że ulgę na złe długi stosuje się, w rozliczeniach miesięcznych lub kwartalnych (przy ustalaniu zaliczki na podatek), dłużnik musi zwiększyć podstawę obliczenia podatku lub zmniejszyć stratę już od miesiąca, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Jeżeli wartość zobowiązania jest wyższa od kwoty straty podlegającej zmniejszeniu, różnica zwiększa podstawę opodatkowania.

Dłużnik, który ureguluje zobowiązanie po roku podatkowym, za który zwiększył podstawę obliczenia podatku lub zmniejszył stratę, ma prawo zmniejszyć podstawę obliczenia podatku lub zwiększyć stratę w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym zobowiązanie zostało uregulowane. Zmniejszenia lub zwiększenia straty może dokonać także w miesiącu, w którym uregulował zobowiązanie – ustalając zaliczkę na podatek.

Jeżeli wartość zmniejszenia podstawy obliczenia podatku jest wyższa od tej podstawy, zmniejszenia o nieodliczoną wartość dokonuje się, przez okres nie dłuższy niż 3 lata, licząc od końca roku podatkowego, za który powstało prawo do zmniejszenia.

Ulga na złe długi - VAT

Uprawnienie wierzyciela

Podatnik VAT, który nie otrzymał zapłaty od kontrahenta, może skorzystać z ulgi na złe długi.

To oznacza, że ma prawo skorygować podstawę opodatkowania i obniżyć kwotę podatku należnego o wartość VAT wynikającą z nieopłaconej faktury.

Prawo do zastosowania ulgi na złe długi w podatku VAT dotyczy wierzytelności uprawdopodobnionych jako nieściągalnych.

Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Z ulgi na złe długi, możesz skorzystać, jeśli spełnione zostały następujące warunki:

• na dzień poprzedzający korektę deklaracji jesteś (jako wierzyciel) zarejestrowanym podatnikiem VAT
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Jeżeli dostawa towarów lub świadczenie usług dotyczy sprzedaży na rzecz podmiotu, który nie jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT, możliwość skorzystania z ulgi na złe długi w VAT jest możliwa, jeżeli:

• wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
• wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
• wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Korekty VAT dokonuje się na bieżąco – w najbliższej składanej deklaracji, za okres w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Wierzyciel zobowiązany jest w składanej deklaracji podatkowej powiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o dokonaniu korekty z tytułu ulgi na złe długi.

Gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której dokonano korekty, należność została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel musi zwiększyć podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta.

W przypadku częściowego uregulowania należności, podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.

Konsekwencje dla dłużnika

W przypadku nieuregulowania należności w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze dłużnik zobowiązany jest do korekty odliczonej kwoty podatku VAT wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.

W przypadku częściowego uregulowania należności w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.

W przypadku uregulowania należności po dokonaniu korekty podatnik ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do tej części.

Postępowanie sądowe – dochodź roszczeń przed sądem

W każdej sprawie cywilnej, w tym dotyczącej odzyskania długu, którą rozpoznaje sąd lub sąd polubowny, wierzyciel (powód) może żądać udzielenia zabezpieczenia. Zabezpieczenie roszczenia zmniejsza ryzyko, że pomimo korzystnego wyroku sądu przedsiębiorca nie będzie mógł go zrealizować, na przykład jeśli pozwany przez przedsiębiorcę dłużnik pozbędzie się majątku w czasie procesu.

Zabezpieczenie dotyczy roszczenia, czyli na przykład zwrotu długu przez dłużnika i jest udzielane przez sąd na wniosek wierzyciela, w którym musi:

• uprawdopodobnić roszczenie i
• wykazać interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie wydanego orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania.

Interes prawny zostanie uprawdopodobniony, jeśli:

• żądanie jest należnością zapłaty z tytułu transakcji handlowej
• wartość tej transakcji nie przekracza 75 tys. zł
• dochodzona należność nie została uregulowana
• od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej 3 miesiące.

W praktyce oznacza to, że sąd powinien uznać, że przedsiębiorca wykazał interes prawny, jeśli spełni wymienione wyżej warunki.

Odzyskiwanie należności – ubiegaj się o rekompensatę

Wierzyciel ma prawo do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Rekompensata przysługuje wyłącznie jemu (nie może jej sprzedać trzeciej stronie) od dnia, w którym upłynął termin płatności i w którym zyskał prawo do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Rekompensata dotyczy transakcji z podmiotami niepublicznymi i publicznymi.

Jej wymiar został określony na zasadzie tzw. widełek:

• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5 tys. zł
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5 tys. zł, ale niższa niż 50 tys. zł
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa niż 50 tys. złotych.

Poza rekompensatą wierzycielowi przysługuje również zwrot kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę. W praktyce oznacza to, że wysokość rekompensaty jest gwarantowana przez przepisy, które nie wykluczają jednak dochodzenia wyższych kosztów odzyskiwania należności niż jej wartość.

Jeżeli w umowie strony ustaliły płatności częściowe, rekompensata przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części.

Nieuczciwa konkurencja – domagaj się odszkodowania za nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty

Czyny nieuczciwej konkurencji to działania sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, które zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Przedsiębiorca, wobec którego dokonano czynu nieuczciwej konkurencji, może domagać się odszkodowania.

Od 2020 roku do katalogu czynów nieuczciwej konkurencji dodano nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi.

W przepisach nie ma definicji nieuzasadnionego wydłużania terminów. Kwalifikuje się do niego na przykład:

• naruszenie przepisów Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (w tym ustalenie dłuższych terminów zapłaty niż 30 dni lub 60 dni)
• rażące odstępstwo od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności.

Kara dla największych dłużników

Przedsiębiorcy lub osoby wykonujące wolny zawód są objęte zakazem nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych to sytuacja, gdy przez 3 kolejne miesiące suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 mln zł.

Ten zakaz nie dotyczy podmiotów publicznych.

Postępowanie prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wszczyna je z urzędu, jeżeli posiadane przez niego informacje wskazują na wystąpienie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Każdy może zgłosić Prezesowi UOKiK zawiadomienie dotyczące podejrzenia wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Zawiadomienie musi zawierać:

• wskazanie podmiotu podejrzewanego o nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych
• opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia
• uprawdopodobnienie wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych
• dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie.

Do zawiadomienia trzeba dołączyć wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Jednocześnie przepisy zapewniają ochronę danych osoby, która zgłasza zawiadomienie – jej dane identyfikujące i treść zawiadomienia nie podlegają ujawnieniu.

Postępowanie powinno zakończyć się nie później niż 5 miesięcy od dnia rozpoczęcia. Prezes UOKiK, jeśli stwierdzi, że doszło do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, nakłada na dłużnika administracyjną karę pieniężną.

Wysokość tej kary będzie odpowiadała wysokości równej sumie kar jednostkowych za każde niespełnione i spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem, z pominięciem świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Tak obliczana kara będzie zależna od okresu opóźnienia.

Prezes UOKiK może, w niektórych przypadkach, karę obniżyć, podwyższyć lub od niej odstąpić, poprzestając na pouczeniu lub nawet bez pouczenia. Podmiot, na który została nałożona kara, może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Prezesa UOKiK.

Więcej o zatorach płatniczych dowiesz się również pod adresem: https://zatoryplatnicze.uokik.gov.pl/.