Uprawnienia pracownic w ciąży i karmiących piersią oraz pracowników opiekujących się małymi dziećmi

Od kiedy kobiety w ciąży przysługują specjalne prawa

Dla kobiet w ciąży i karmiących piersią przepisy przewidują określone przywileje:

• związane z trwałością ich stosunku pracy
• związane z warunkami z ich pracy.

Pracownica w ciąży będzie mogła z nich skorzystać od momentu, gdy ciąża zostanie stwierdzona przez lekarza.

Lekarz ginekolog po potwierdzeniu ciąży wystawi pracownicy zaświadczenie o stanie ciąży. Pracodawca, od momentu doręczenia tego zaświadczenia, ma obowiązek przestrzegać wszystkich uprawnień pracownicy związanych z ciążą.

Zwolnienia od pracy na badania

Ciężarne kobiety otrzymują od lekarza prowadzącego zalecenia dotyczące badań, które powinny zostać przeprowadzone w trakcie ciąży.

Jeśli badania te nie mogą zostać przeprowadzone poza godzinami pracy pracownicy, na przykład ze względu na godziny pracy przychodni, do której uczęszcza pracownica, pracodawca jest zobowiązany zwolnić ją od pracy, żeby mogła je wykonać.

Pamiętaj! Pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy w związku z badaniami. Musi jednak o nich wcześniej poinformować pracodawcę.

Stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim.

Jakie prace są wzbronione kobietom w ciąży i karmiącym piersią

Pracownice w czasie ciąży oraz w czasie karmienia piersią, ze względu na potencjalnie niekorzystny wpływ na zdrowie oraz przebieg ciąży czy karmienie piersią, nie mogą wykonywać prac uciążliwych , niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia.

Wśród prac, które nie mogą być wykonywane przez kobiety w ciąży, są między innymi:

• prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej – przy czym czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekraczać 15 minut, a po nim powinna nastąpić 15-minutowa przerwa
• prace na stanowiskach z monitorami ekranowymi w łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę – przy czym czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy
• prace w wymuszonym rytmie pracy (na przykład przy taśmie)
• przewożenie ładunków na wózku jednokołowym (taczce) i wózku wielokołowym poruszanym ręcznie
• ręczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 3 kg.

Pracownice karmiące piersią nie mogą wykonywać:

• ręcznego przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej 6 kg na wysokość ponad 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m
• ręcznego przenoszenia materiałów ciekłych – gorących, żrących lub o właściwościach szkodliwych dla zdrowia
• pracy nurków, pracy w zbiornikach ciśnieniowych oraz wszystkich prac w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia
• prac pod ziemią we wszelkiego rodzaju kopalniach.

Pełny wykaz prac, które nie mogą być wykonywane przez pracownice w ciąży i karmiące piersią, został zamieszczony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 roku w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Jakie są ograniczenia związane z czasem pracy w okresie ciąży

Pracownica w ciąży nie może:

• pracować w godzinach nadliczbowych
• pracować w porze nocnej
• pracować w systemie przerywanego czasu pracy – bez jej zgody
• być delegowana poza stałe miejsce zamieszkania – bez jej zgody.

Co więcej, pracodawca powinien ograniczyć czas pracy do 8 godzin na dobę w przypadku pracownic w ciąży zatrudnionych w systemach:

• równoważnego czasu pracy
• czasu pracy w ruchu ciągłym
• skróconego tygodnia pracy
• pracy weekendowej.

Przeczytaj więcej o czasie pracy.

Kiedy pracownicy w ciąży lub karmiącej piersią trzeba zmienić warunki pracy

Jeśli pracownica w ciąży lub karmiąca piersią jest zatrudniona przy jednej z prac wzbronionych, pracodawca musi przenieść pracownicę do innej niezabronionej dla niej pracy.

Jeśli to jest niemożliwe, bo – na przykład – pracodawca nie ma innego stanowiska pracy, które może zaproponować pracownicy, zwalnia ją od obowiązku wykonywania pracy.

Pracodawca może spróbować wyeliminować stan zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy, jeżeli problemem jest:

• przekroczenie czynników występujących w środowisku pracy i poziomu ich występowania w ramach wykonywanego zajęcia
• fakt wydania przez lekarza orzeczenia o przeciwwskazaniach zdrowotnych do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę.

Jeśli jednak nie będzie to możliwe, ma obowiązek przenieść pracownicę do innej pracy lub zwolnić ją z obowiązku jej wykonywania.

Przykład

Pracownica Anna była dotychczas zatrudniona w spółce KIM przy przewożeniu taczką ładunków o masie ponad 20 kg po terenie o nachyleniu nieprzekraczającym 5%. Pracodawca poinformowany przez Annę o stanie ciąży przeniósł ją do pracy, w której przewozi ładunki nieprzekraczające 1 kg.

Pamiętaj! Zmiana warunków pracy w takich okolicznościach nie wymaga wręczenia wypowiedzenia o zmianie warunków pracy i płacy. Odbywa się na podstawie polecenia pracodawcy.

Kiedy po zmianie warunków pracy przysługuje dodatek wyrównawczy

Jeśli zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, wypłacasz pracownicy dodatek wyrównawczy.

Jest to rekompensata ewentualnego uszczerbku w wynagrodzeniu.

Pracownicy, którą zwalniasz z obowiązku świadczenia pracy, wypłacasz normalne dotychczasowe wynagrodzenie.

Gdy ustaną przyczyny uzasadniające przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, zatrudniasz ją z powrotem przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę.

Ile przerw na karmienie przysługuje pracownicy

Kobieta karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia, obliczanego jak wynagrodzenie urlopowe.

Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy te mogą być udzielane łącznie. Pracownica samodzielnie decyduje o czasie karmienia.

Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.

Przerwy na karmienie udzielasz na wniosek pracownicy na podstawie jej oświadczenia, iż karmi dziecko piersią.

Nie ma żadnych ograniczeń czasowych co do tego, jak długo kobieta może korzystać z tego przywileju - przepisy prawa pracy nie uzależniają uprawnienia do przerwy od wieku dziecka.

Pracownica nie musi udowodniać faktu karmienia dziecka. W szczególności nie możesz od niej wymagać przedłożenia stosownego zaświadczenia lekarskiego.

Przerwy na karmienie piersią przysługują pracownicy również przy wykonywaniu pracy zdalnej.

Jakie ograniczenia w zatrudnieniu dotyczą pracowników opiekujących się małymi dziećmi

Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 8. roku życia nie wolno, bez jego zgody zatrudniać:

• w godzinach nadliczbowych
• w porze nocnej
• w systemie czasu pracy w systemie przerywanego czasu pracy
• delegować poza stałe miejsce pracy.

Czas pracy pracowników opiekujących się dzieckiem poniżej czwartego roku życia i zatrudnionych w systemie

• równoważnego czasu pracy
• czasu pracy w ruchu ciągłym
• skróconego tygodnia pracy
• pracy weekendowej,

powinien zostać ograniczony do 8 godzin na dobę, chyba że wyrażą zgodę na dłuższą pracę.

Ważne! Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z tych uprawnień może korzystać jedno z nich.

Elastyczny rozkład czasu pracy

Pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia będzie mógł złożyć wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji pracy.

Wniosek będzie musiał złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.

Elastyczną organizacja pracy to na przykład obniżenie wymiaru etatu, telepracę czy system pracy weekendowej.

We wniosku o elastyczną organizację pracy pracownik wskaże:

• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka
• przyczynę konieczności skorzystania z elastycznej organizacji pracy
• termin rozpoczęcia i zakończenia korzystania z elastycznej organizacji pracy
• rodzaj elastycznej organizacji pracy, z której pracownik planuje korzystać.

Rozpatrując wniosek pracownika o elastyczną organizację pracy musisz uwzględnić potrzeby pracownika, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także swoje potrzeby i możliwości, w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

Pracownik wnioskujący o elastyczną organizacją pracy będzie mógł w każdym czasie złożyć wniosek o powrót do poprzedniej organizacji pracy.

Ważne! Nie możesz wypowiedzieć lub rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z pracownikiem który wystąpił o elastyczną organizację pracy.

Ochrona stosunku pracy

W okresie ciąży pracownicy nie możesz:

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Praca zdalna

Jeżeli z wnioskiem dotyczącym wykonywania pracy zdalnej zwróci się:

• pracownica w ciąży
• pracownik wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia

będziesz musiał go uwzględnić, chyba, że praca zdalna nie będzie możliwa ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

O przyczynie odmowy będziesz zobowiązany poinformować pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.