Uznawanie kwalifikacji zawodowych w Polsce

Co to jest zawód regulowany

Regulacje unijne dążą do tego, aby w pełni wykwalifikowany pracownik miał prawo do wykonywania tego samego zawodu w innym państwie członkowskim. Uznanie kwalifikacji zawodowych w państwie, w którym chce pracować, umożliwia podjęcie lub wykonywanie zawodu regulowanego albo działalności na takich samych zasadach, jakie obowiązują osoby, które uzyskały kwalifikacje w tym państwie.

Zawód jest w danym państwie zawodem regulowanym, jeśli przepisy tego państwa wymagają do jego wykonywania specjalnych kwalifikacji zawodowych, na przykład konkretnego dyplomu otwierającego dostęp do tego zawodu, zdania specjalnych egzaminów czy zarejestrowania się w organizacji zawodowej.

W państwach Unii Europejskiej różne zawody są regulowane. Każde państwo ma swoją listę zawodów regulowanych i różne urzędy lub instytucje pełniące funkcję organów właściwych mogą uznawać kwalifikacje zawodowe i przyznawać prawo do ich wykonywania.

Ważne! Sprawdź w bazie zawodów regulowanych, czy twój zawód jest regulowany w Polsce. Dowiesz się także, jaka instytucja przyznaje prawo do jego wykonywania. Na portalu Biznes.gov.pl przeczytasz, jak ubiegać się o uznanie kwalifikacji w konkretnym zawodzie. W każdym kraju istnieje również ośrodek wsparcia do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych, gdzie możesz się dowiedzieć, jakie zasady obowiązują w Polsce.

Znajdź ośrodek wsparcia ds. uznawania kwalifikacji zawodowych.

Jak przebiega procedura uznania kwalifikacji w Polsce

W zależności od tego, w jaki sposób zamierzasz wykonywać pracę w zawodzie regulowanym, inaczej wygląda procedura uznawania kwalifikacji.

Jeżeli zamierzasz wykonywać w Polsce pracę w sposób stały i ciągły w zawodzie regulowanym i zdobyłeś kwalifikacje uprawniające do wykonywania zawodu regulowanego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, twoje kwalifikacje muszą być uznane w Polsce – musisz uzyskać decyzję uznającą kwalifikacje zawodowe uzyskane w państwie pochodzenia. Procedurę uznania kwalifikacji przeprowadzają organy właściwe dla danego zawodu. Dopiero pozytywna decyzja właściwego organu uprawnia cię do ubiegania się o wykonywanie określonego zawodu regulowanego w Polsce.

Jeżeli chcesz wykonywać w Polsce pracę okazjonalnie lub tymczasowo i posiadasz prawo wykonywania zawodu w jednym z państw członkowskich UE (państwo siedziby), to możesz świadczyć usługę transgraniczną - wystarczy, że złożysz odpowiednie oświadczenie. Będzie cię dotyczyć procedura uproszczona.

Pamiętaj! W przypadku zawodów nieregulowanych to pracodawca decyduje czy uznaje kwalifikacje uzyskane w innym kraju członkowskim UE i czy zatrudni pracownika z Unii Europejskiej.

Przebieg procedury uznania kwalifikacji zależy od kilku czynników, w tym od typu zawodu regulowanego. W przypadku większości zawodów procedura odbywa się w tak zwanym systemie ogólnym.

Przeczytaj, jak przebiega procedura uznania kwalifikacji w systemie ogólnym.

W przypadku niektórych wolnych zawodów – tak zwanych zawodów sektorowych – ich przedstawicielom przysługuje prawo do automatycznego uznania kwalifikacji pod warunkiem posiadania odpowiednich dokumentów potwierdzających kwalifikacje do ich wykonywania. Przed podjęciem pracy muszą przedstawić dowód na potwierdzenie swoich kwalifikacji i zaczekać na zezwolenie wydawane przez odpowiednie organy. Automatyczne uznanie kwalifikacji dotyczy zawodów: lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, farmaceuty, lekarza weterynarii i architekta.

Sprawdź, jak przebiega procedura w przypadku zawodów sektorowych.

Rodzaje działalności przemysłowej, rzemieślniczej i handlowej, ujęte w dyrektywie 2005/36/WE (Rozdział II Tytułu III), podlegają automatycznemu uznaniu kwalifikacji potwierdzonych doświadczeniem zawodowym na określonych warunkach. Elementami branymi pod uwagę przy uznawaniu doświadczenia zawodowego są jego długość i forma (na przykład praca na własny rachunek, jako pracownik najemny, kierownik przedsiębiorstwa).

Sprawdź jak przebiega procedura automatycznego uznania kwalifikacji potwierdzonych doświadczeniem.

W wybranych zawodach można przeprowadzić uznanie kwalifikacji zawodowych lub zgłosić zamiar świadczenia usługi transgranicznej w Polsce uzyskując Europejską Legitymację Zawodową. Obecnie procedura wydawania europejskiej legitymacji zawodowej obejmuje tylko następujące zawody pielęgniarz/pielęgniarka odpowiedzialny/odpowiedzialna za opiekę ogólną, farmaceuta, fizjoterapeuta, przewodnik górski, pośrednik w handlu nieruchomościami.

Sprawdź, jak uzyskać Europejską Legitymację Zawodową.

Na stronie Komisji Europejskiej możesz wypełnić ankietę, która pomoże ci sprawdzić, czy musisz ubiegać się o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych i jaki wniosek musisz złożyć.

Z chwilą złożenia wniosku do odpowiedniego organu, władze kraju przyjmującego mają miesiąc na potwierdzenie jego przyjęcia i ewentualnego zażądania uzupełnienia dokumentów.

Co do zasady, od chwili otrzymania kompletnego wniosku władze mają trzy miesiące na podjęcie decyzji, czy masz odpowiednie kwalifikacje do wykonywania zawodu regulowanego na terytorium państwa przyjmującego. W szczególnych przypadkach termin ten może zostać przedłużony o miesiąc.

Jak są uznawane kwalifikacje w systemie ogólnym

W postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji są sprawdzane:

• poziom wykształcenia
• kwalifikacje dające prawo wykonywania danego zawodu w państwie, w którym zostały uzyskane.

Jeżeli zakres kształcenia, szkolenia lub egzaminu wymaganego przepisami do wykonywania zawodu w Polsce, jak również zakres czynności zawodowych w państwie wnioskodawcy różnią się znacząco, organ może uzależnić wydanie decyzji w sprawie uznania kwalifikacji w zawodzie regulowanym od:

• odbycia przez wnioskodawcę stażu adaptacyjnego, trwającego nie dłużej niż 3 lata
• przystąpienia przez niego do testu umiejętności.

Są to tak zwane środki wyrównawcze. Co do zasady to osoba zainteresowana wybiera środek, który powinien być zastosowany. Środki wyrównawcze nie muszą być stosowane, jeżeli wiedza, umiejętności i kompetencje nabyte przez wnioskodawcę podczas zdobywania doświadczenia zawodowego mogą wyrównać te różnice w całości albo w części.

W sytuacji, gdy dany zawód nie jest regulowany w państwie członkowskim wnioskodawcy, osoba, która stara się o uznanie kwalifikacji w Polsce w zawodzie regulowanym, musi:

• przedstawić dowody potwierdzające posiadanie kwalifikacji
• przedstawić dokument potwierdzający ukończenie kształcenia regulowanego lub
• potwierdzić wykonywanie tego zawodu w pełnym wymiarze czasu pracy przez rok (lub równoważny okres w niepełnym wymiarze) w okresie ostatnich dziesięciu lat

Zobacz:

• Wykaz kształcenia regulowanego w Polsce
• Wykaz typów szkół prowadzących kształcenie zawodowe
• Wykaz rodzajów kształcenia o specjalnym programie

Na portalu Biznes.gov.pl przeczytasz, jak ubiegać się o uznanie kwalifikacji w konkretnym zawodzie. Dowiesz się między innymi, gdzie złożyć wniosek, jakie warunki musisz spełnić, jakie dokumenty złożyć czy ile będzie trwać wydanie decyzji.

Ile zapłacę za uznanie kwalifikacji w Polsce

Za przeprowadzenie postępowania i wydanie decyzji w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych należy wnieść opłatę w wysokości 35% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w roku wszczęcia postępowania. Opłatę wnosi się na rachunek bankowy właściwego organu.

Czy trzeba znać język polski

Osoba, której kwalifikacje zawodowe do wykonywania zawodu regulowanego albo podjęcia lub wykonywania działalności regulowanej podlegają uznaniu, jest zobowiązana do znajomości języka państwa przyjmującego w stopniu niezbędnym do wykonywania danego zawodu albo działalności. Zgodnie z przepisami Dyrektywy 2005/36/WE zmodyfikowanymi Dyrektywą 2013/55/UE państwa członkowskie mają prawo ją skontrolować przed dopuszczeniem do wykonywania zawodu, jednak już po wydaniu decyzji w sprawie uznania kwalifikacji lub wydaniu europejskiej legitymacji zawodowej.

Zgodnie z Ustawą z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich UE weryfikacji znajomości języka polskiego dokonuje się na wniosek osoby, która chce w Polsce wykonywać zawód.

Sposób i tryb przeprowadzenia weryfikacji znajomości języka polskiego, jednostki przeprowadzające weryfikację, sposób ustalenia oraz wnoszenia opłaty za jej przeprowadzenie, a także wzór zaświadczenia wydawanego po osiągnięciu pozytywnego wyniku mogą określić poszczególni ministrowie dla zawodów regulowanych należących do ich kompetencji.

Ważne! Weryfikacja znajomości języka polskiego jest uregulowana odrębnie dla zawodu lekarza i lekarza dentysty – w celu uzyskania prawa wykonywania zawodu konieczne jest przystąpienie do egzaminu ze znajomości języka polskiego przeprowadzanego przez Naczelną Izbę Lekarską (nie dotyczy osób, które ukończyły studia medyczne w języku polskim). Opłata za egzamin wynosi 500 zł.

Wymóg zdania egzaminu dedykowanego dotyczy również farmaceutów, którzy są zobowiązani do zdania egzaminu ze znajomości języka polskiego organizowanego i przeprowadzonego przez Naczelną Izbę Aptekarską (nie dotyczy osób, które ukończyły studia na kierunku farmacja w języku polskim).

Oświadczenia potwierdzające znajomość języka polskiego w stopniu niezbędnym do wykonywania zawodu regulowanego muszą złożyć także usługodawcy zamierzający świadczyć w Polsce usługi transgraniczne w każdym z zawodów mających wpływ na bezpieczeństwo pacjentów.

Jak przebiega procedura w zawodach sektorowych

W zawodach sektorowych uznanie kwalifikacji odbywa się w sposób automatyczny, pod warunkiem posiadania przez wnioskodawcę dokumentów poświadczających kwalifikacje (dyplomów, zaświadczeń), wymienionych w załączniku V do Dyrektywy 2005/36/WE. Automatyczne uznanie kwalifikacji dotyczy zawodów: lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, farmaceuty, lekarza weterynarii i architekta.

Uznanie kwalifikacji może również nastąpić automatycznie na podstawie dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji architekta wymienionych w załączniku VI do tej dyrektywy uzyskanych na podstawie praw nabytych. Na podstawie praw nabytych można uznać również kwalifikacje w przypadku pozostałych zawodów sektorowych. Do tego rodzaju uznania konieczne jest posiadanie zaświadczenie o wykonywaniu zawodu przez co najmniej trzy lata w okresie pięciu lat poprzedzających wydanie zaświadczenia.

Jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków do automatycznego uznania kwalifikacji w zawodach sektorowych, uznanie może zostać przeprowadzone zgodnie z procedurą właściwą dla pozostałych zawodów regulowanych, objętych systemem ogólnym.

Szczegółowych informacji na temat procedury automatycznego uznania kwalifikacji udzielają krajowe i okręgowe organy samorządów zawodowych dla zawodów:

• Lekarz i lekarz dentysta
• pielęgniarka lub położna
• farmaceuta
• lekarz weterynarii
• architekt.

Sprawdź szczegółowe zasady automatycznego uznawania w Polsce kwalifikacji w tzw. zawodach sektorowych.

Jak przebiega automatyczne uznanie kwalifikacji potwierdzonych doświadczeniem

Automatycznemu uznaniu kwalifikacji potwierdzonych doświadczeniem zawodowym na określonych warunkach podlegają określone rodzaje działalności przemysłowej, rzemieślniczej i handlowej ujęte w dyrektywie 2005/36/WE (Rozdział II Tytułu III).

Elementy, które są brane pod uwagę przy uznawaniu doświadczenia zawodowego, to długość i forma tego doświadczenia, na przykład praca na własny rachunek, jako pracownik najemny, kierownik przedsiębiorstwa.

System oparty na uznawaniu doświadczenia zawodowego dotyczy i podlega warunkom określonym w wykazach I, II i III załącznika IV, odnoszących się do różnych sektorów, takich jak:

• branża: włókiennicza, chemiczna i naftowa, poligraficzna, produkcyjna, budowlana
• produkcja środków transportu
• działalność związana z transportem
• telekomunikacja
• studia fotograficzne
• restauracje i hotele
• usługi: pocztowe, osobiste, dla lokalnej społeczności, rekreacyjne.

Na czym polega uproszczony system uznawania kwalifikacji

Dla osoby, która posiada prawo wykonywania zawodu w jednym z państw członkowskich UE (państwo siedziby) i chce przenieść się do Polski w celu tymczasowego i okazjonalnego wykonywania zawodu regulowanego – czyli świadczenia usług transgranicznych, jest przewidziana procedura uproszczona. Uproszczoną procedurę przewidują przepisy dyrektywy 2005/36/WE dotyczącej uznawania kwalifikacji zawodowych. Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich objętych nią zawodów, zarówno w przypadku osób pracujących na własny rachunek, jak i pracowników najemnych.

Jeżeli zamierzasz tymczasowo świadczyć usługi związane z wykonywaniem w Polsce zawodu regulowanego, musisz złożyć odpowiednie oświadczenie na piśmie. Właściwe organy w Polsce oceniają indywidualnie tymczasowy i okazjonalny charakter świadczenia usług, uwzględniając przede wszystkim jego długość, częstotliwość, regularność i ciągłość.

W przypadku świadczenia po raz pierwszy usług w zakresie zawodów regulowanych, których wykonywanie ma wpływ na zdrowie lub bezpieczeństwo publiczne, a których wadliwe wykonanie mogłoby narazić usługobiorców na poważne konsekwencje, właściwy organ państwa przyjmującego może sprawdzić twoje kwalifikacje przed rozpoczęciem świadczenia usługi (tak zwane prior check).

Sprawdź podstawowe zasady dotyczące świadczenia usług transgranicznych w zawodach regulowanych

Europejska legitymacja zawodowa (ELZ)

Co to jest ELZ

W wybranych zawodach można przeprowadzić uznanie kwalifikacji zawodowych lub zgłosić zamiar świadczenia usługi transgranicznej w Polsce poprzez uzyskanie Europejskiej Legitymacji Zawodowej.

Europejska legitymacja zawodowa – European Professional Card – jest elektronicznym dokumentem stanowiącym dowód:

• uznania kwalifikacji zawodowych w innym państwie członkowskim UE
• spełnienia warunków niezbędnych do zgodnego z prawem świadczenia usługi transgranicznej w innym państwie członkowskim UE (czyli tymczasowego i okazjonalnego wykonywania tam zawodu regulowanego albo działalności regulowanej).

Obecnie procedura wydawania europejskiej legitymacji zawodowej obejmuje następujące zawody:

• pielęgniarz/pielęgniarka odpowiedzialny/odpowiedzialna za opiekę ogólną
• farmaceuta
• fizjoterapeuta
• przewodnik górski
• pośrednik w handlu nieruchomościami.

Jak uzyskać ELZ

Aby złożyć wniosek o wydanie ELZ, musisz:

• utworzyć konto w systemie EU Login, jeśli jeszcze go nie masz
• zalogować się przy użyciu swojego konta w systemie EU Login (systemu uwierzytelniania Komisji Europejskiej); po zalogowaniu się zostaniesz przekierowany do interfejsu ELZ)
• uzupełnić swój profil ELZ: podać dane osobowe i dane kontaktowe
• utworzyć wniosek
• załadować zeskanowane kopie odpowiednich dokumentów w formie elektronicznej (każdy dokument załączany do wniosku należy zeskanować i następnie załadować jako odrębny plik)
• wysłać do odpowiedniego urzędu w swoim kraju pochodzenia wszystkie wymagane dokumenty.

W ten sposób przekażesz wniosek o legitymację do instytucji właściwej dla danego zawodu.

Na kolejnych etapach procedury dokumenty będą dostępne zarówno dla organu właściwego w państwie wysyłającym, jak i dla jego odpowiednika w Polsce.

W przypadku ubiegania się o uznanie kwalifikacji oraz w przypadku składania oświadczenia o zamiarze świadczenia usług transgranicznych w Polsce w zawodzie lub działalności regulowanej, która jest w tym państwie uważana za związaną ze zdrowiem i bezpieczeństwem publicznym, właściwy organ – na podstawie przygotowanej już dokumentacji – porównuje kwalifikacje wnioskodawcy z wymaganymi w swoim państwie i decyduje o ich uznaniu. Jeśli stwierdzi, że wnioskodawcy brakuje wiedzy lub umiejętności w stosunku do wymagań obowiązujących w państwie przyjmującym, może uzależnić wydanie legitymacji od odbycia stażu adaptacyjnego (okresu praktyki pod nadzorem osoby w pełni wykwalifikowanej) lub zdania testu umiejętności (do wyboru dla wnioskodawcy). W przypadku osób, które chcą świadczyć usługi, jest stosowany test umiejętności.

Legitymację wydaje organ państwa przyjmującego.

W przypadku ubiegania się o europejską legitymację zawodową w celu świadczenia usługi transgranicznej w zawodach, które nie są związane ze zdrowiem lub bezpieczeństwem publicznym w państwie przyjmującym, legitymację wydaje organ państwa wysyłającego i przekazuje ją do właściwego organu w Polsce. Zastępuje to złożenie oświadczenia bezpośrednio przez usługodawcę do właściwego organu państwa przyjmującego.

Jak długo ważna jest ELZ

• bezterminowo – w przypadku stałego prowadzenia działalności zawodowej
• 18 miesięcy – w przypadku czasowego świadczenia usług
• 12 miesięcy – w przypadku czasowego świadczenia usług, gdy zawód dotyczy zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego (na przykład fizjoterapeuta lub przewodnik górski).

Przeczytaj więcej o Europejskiej Legitymizacji zawodowej na stronie Komisji Europejskiej.

Ile kosztuje ELZ

Za wydanie europejskiej legitymacji zawodowej pobiera się następujące opłaty:

• opłatę w wysokości 35% minimalnego wynagrodzenia, obowiązującego w roku wydania legitymacji (dotyczy posiadaczy kwalifikacji nabytych poza Polską w innym państwie członkowskim, którzy ubiegają się o ich uznanie w Polsce, a także usługodawców na stałe prowadzących działalność w innym państwie członkowskim, którzy zamierzają świadczyć na terytorium Polski usługę transgraniczną w jednym z zawodów uważanych za związane ze zdrowiem lub bezpieczeństwem publicznym i obowiązuje ich sprawdzenie kwalifikacji); opłata ta jest wymagana niezależnie od tego, czy państwo wysyłające pobrało wcześniej opłatę za weryfikację dokumentów
• opłatę w wysokości 3% minimalnego wynagrodzenia, obowiązującego w roku wydania legitymacji (dotyczy usługodawców prowadzących na stałe działalność w Polsce i ubiegających się o legitymację w celu świadczenia w innym państwie usługi w zawodzie, który nie jest w tym państwie uważany za związany ze zdrowiem i bezpieczeństwem publicznym).

Opłatę wnosi się na rachunek bankowy właściwego organu.

Zarządzanie danymi

Posiadacz europejskiej legitymacji zawodowej może wystąpić, za pośrednictwem systemu IMI do właściwego organu albo wskazanej instytucji o:

• aktualizację, uzupełnienie lub poprawienie dotyczących go informacji zawartych w systemie IMI
• zablokowanie legitymacji
• usunięcie dotyczącej go dokumentacji z systemu IMI (w tym przypadku właściwy organ wydaje mu decyzję o uznaniu kwalifikacji w formie papierowej).