Jak chronić własność intelektualną firmy w internecie

Prawo autorskie w internecie

Przedsiębiorcom zależy na rozpoznawalności firmy w internecie, ponieważ to pomaga im zdobyć nowych klientów. Dlatego coraz częściej decydują się na reklamę w sieci i aktywnie korzystają z jej zasobów.

Najczęściej firmy:

• zamieszczają utwory, takie jak: tekst, zdjęcie, film, piosenka
• udostępniają linki do stron internetowych
• pobierają utwory muzyczne, słowno-muzyczne, audiowizualne
• zapisują utwory w pamięci komputera.

Za każdym razem, kiedy zamieszczasz w internecie jakiś utwór – publicznie go udostępniasz i rozpowszechniasz. Jeżeli dzieje się to bez wiedzy i zgody twórców tych utworów, jest to sprzeczne z prawem. Naruszasz przepisy prawa autorskiego. Częstą formą takiego naruszenia jest kopiowanie zawartości stron internetowych (na przykład tekstu, grafiki czy pliku multimedialnego) i umieszczanie ich na innej stronie bez zgody właściciela praw autorskich.

Pamiętaj! Na własnej stronie internetowej możesz zamieszczać utwory innych osób, jeżeli otrzymałeś na to pozwolenie właściciela autorskich praw majątkowych.

Z kolei jeśli zamieszczasz własny utwór w internecie, jasno określ zasady: kto i na jakich warunkach może z niego korzystać. Na przykład: możesz poinformować odbiorców, że prawa autorskie do twojego utworu są zastrzeżone oraz że nie wyrażasz zgody na jego przetwarzanie, przechowywanie w pamięci komputera i innych podobnych urządzeń czy choćby dalsze przekazywanie w jakiejkolwiek formie. Wtedy użytkownicy strony mogą korzystać z tego utworu tylko w granicach dozwolonego użytku prywatnego – nieodpłatnie i jedynie w celach prywatnych (na własne potrzeby, w tym również nieodpłatne dzielenie z członkami rodziny czy bliskimi znajomymi). Nie mogą go wykorzystać w celach zarobkowych.

Przykład

Marek kupił ebooka w księgarni internetowej. Treść książki bardzo mu się spodobała, dlatego postanowił podzielić się nią ze swoim bratem Pawłem, wysyłając mu jej kopię za pomocą skrzynki mailowej. Marek działał w granicach dozwolonego użytku prywatnego. Gdyby jednak udostępnił kopię ebooka na jednym ze swoich kont w serwisie społecznościowym – pozwalając na dostęp do niej nieograniczonej liczbie użytkowników serwisu – wykroczyłby poza zakres dozwolonego użytku prywatnego.

Ograniczenia dotyczą również zapisywania utworów w pamięci komputera.

Jeśli twórca nie zezwolił na zamieszczenie utworu w internecie i nie zapłaciłeś wynagrodzenia na jego rzecz (na przykład kupując egzemplarz utworu), możesz jedynie zapisać w pamięci komputera pliki, z których będziesz korzystać w granicach dozwolonego użytku prywatnego. Nie możesz tych treści wykorzystywać w działalności zarobkowej firmy.

Zamieszczanie linków do ogólnie dostępnych treści – nawet gdy robisz to w celach zarobkowych – nie jest traktowane jako ich publiczne udostępnienie. Musisz jednak zadbać o to, aby każdy użytkownik twojej strony internetowej po kliknięciu w link został automatycznie przeniesiony do strony, na której taka treść była pierwotnie zamieszczona.

Ważne! Jeśli w swojej firmie chcesz korzystać z zasobów internetu, które są utworami, musisz robić to zgodnie z prawem. Oznacza to najczęściej, że twórca utworu musi przenieść na ciebie autorskie prawa majątkowe. Do tego służy umowa przeniesienia praw autorskich czy umowa licencyjna. Na przykład jeśli nie podpiszesz takiej umowy z twórcą twojej strony internetowej, nie będziesz mieć do niej praw.

Przeczytaj, czym jest utwór i jakiej ochronie podlega.

Handel internetowy a własność intelektualna

Prowadząc sprzedaż internetową, nie możesz sprzedawać towarów nielegalnych, czyli przede wszystkim:

• towarów podrobionych, opatrzonych znakiem towarowym lub oznaczeniem geograficznym, których nie jesteś właścicielem
• towarów pirackich, czyli nielegalnych kopii produktów, takich jak: płyty CD, książki, e-booki czy audiobooki.

Nie możesz swobodnie wykorzystywać cudzego znaku towarowego, który został zamieszczony na zakupionym przez ciebie produkcie, wystawionym do sprzedaży. Chcąc uniknąć zarzutu naruszenia znaku towarowego, stosuj jedynie wersję słowną nazwy producenta produktu czy też samego produktu. Unikaj przy tym wersji słowno-graficznej, w której towar czy oznaczenie producenta najczęściej się pojawia i z którą jest powszechnie kojarzone.

Przykład

Pan Roman prowadzi sklep internetowy, w którym sprzedaje obuwie sportowe. Tworząc opisy swoich produktów, wykorzystuje logo producenta, a więc jego znak towarowy. Pan Roman nie poinformował jednak producenta, że będzie posługiwał się jego znakiem towarowym w internecie. Legalny zakup towaru i jego dalsza sprzedaż nie uprawnia go do swobodnego posługiwania się znakiem towarowym danego producenta. W tym przypadku Pan Roman może zostać posądzony o naruszenie prawa ochronnego do znaku towarowego, którego nie jest właścicielem.

Wystawiając produkt do sprzedaży w internecie, zadbaj o stworzenie własnych opisów produktów i wykonanie własnego zdjęcia oferowanego towaru. Pobranie zdjęcia lub opisu produktu ze strony producenta i umieszczenie ich na stronie sklepu internetowego bez jego zgody jest naruszeniem praw własności intelektualnej.

Media społecznościowe

Większość firm, które chcą dotrzeć do jak najszerszego grona potencjalnych klientów, korzysta z mediów społecznościowych. Bardzo powszechnym zjawiskiem jest linkowanie. Pamiętaj, że w twoich mediach społecznościowych nie możesz odsyłać innych użytkowników do nielegalnie udostępnionej treści. W ten sposób rozpowszechniasz utwór innej osoby bez jej zgody w celach zarobkowych. Jest to naruszenie przepisów prawa autorskiego.

Jeśli masz konto firmowe w mediach społecznościowych, nie korzystaj z grafik, filmów lub innych treści udostępnionych w internecie przez inne osoby bez ich zgody. Możesz jednak udostępnić post innej osoby lub firmy, jeśli wskażesz, kto jest jego autorem.

Przykład

Pani Klaudia prowadzi cukiernię. Chce zachęcić nowych klientów do odwiedzenia jej lokalu, dlatego w mediach społecznościowych zamieszcza przepisy ciast, które sama piecze i sprzedaje. Ostatnio znalazła na koncie pani Patrycji przepis na nowe ciasto, który skopiowała łącznie ze zdjęciem i opublikowała na swoim koncie. Takie działanie narusza prawa autorskie pani Patrycji do treści przepisu i do zdjęcia. Jeśli pani Klaudia chce działać zgodnie z prawem, może jedynie udostępnić post pani Patrycji na swoim koncie.

Większość serwisów społecznościowych w swoich ogólnodostępnych regulaminach wyraźnie określa, jakie działania są uznawane za naruszenie praw własności intelektualnej. Najczęściej wskazuje się naruszenie praw autorskich lub prawa do znaku towarowego.

Jeśli w sposób nieuprawniony wykorzystasz czyjąś treść i naruszysz prawo własności intelektualnej, powinieneś liczyć się z zablokowaniem konta, ograniczeniem możliwości publikowania treści (zdjęć, filmów, tekstu) bądź też zablokowania niektórych funkcji serwisu.

Strony internetowe

Przedsiębiorcy coraz częściej decydują się na założenie własnej strony internetowej, zintegrowanej ze sklepem internetowym. Niektórzy przygotowują taką stronę sami, jednak zdecydowana większość korzysta z pomocy profesjonalistów lub z gotowych szablonów.

Gdy sam tworzysz stronę internetową, osobiste i majątkowe prawa autorskie przysługują tobie w całości.

Gdy zlecasz takie zadanie projektantowi stron internetowych musisz zadbać, aby w umowie pomiędzy tobą a projektantem znalazły się zapisy o przeniesieniu na ciebie autorskich praw majątkowych do strony internetowej – zarówno do jej warstwy graficznej, jak i kodu źródłowego.

Gdy korzystasz z gotowych szablonów stron internetowych – niezależnie od tego, czy są to szablony płatne czy darmowe – uważnie przeczytaj treść licencji, na podstawie której szablon jest udostępniany. To tam opisany jest zakres twoich praw do szablonu.

Ważne! W umowie z projektantem twojej strony internetowej, możesz przenieść wyłącznie autorskie prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste projektanta są niezbywalne. Nie może ich ani sprzedać, ani się ich zrzec. Dla ciebie oznacza to, że bez jego zgody nie możesz wprowadzać poprawek prowadzących do całkowitej zmiany pierwotnego wyglądu strony. Możesz za to swobodnie zmieniać czy poprawiać treść publikowaną na stronie internetowej.

Ochronie podlega także zawartość (content) twojej strony internetowej. Opisy działalności firmy, oferowanych produktów czy świadczonych usług, a także elementy graficzne są chronione prawem autorskim. Nikt nie może z nich korzystać i rozpowszechniać bez twojej zgody. Jeśli z kolei to ty umieścisz na swojej stronie internetowej treść, której autorem nie jesteś, naruszasz prawa autorskie twórcy do tych konkretnych utworów.

Poza ochroną treści, jaka przysługuje na gruncie prawa autorskiego, warto zarejestrować warstwę graficzną strony internetowej firmy jako wzór przemysłowy i w ten sposób uzyskać jej ochronę. Urząd Patentowy RP udziela prawa z rejestracji na okres 25 lat od daty dokonania zgłoszenia .

Przeczytaj, czym jest wzór przemysłowy i jak można uzyskać prawo z rejestracji.

Domeny internetowe

Jak wybrać domenę

Domena internetowa to część adresu twojej strony internetowej, który jest zawarty w adresie URL i pojawia się w pasku wyszukiwarki najczęściej po oznaczeniu www. lub https:/.

Domeny internetowe zasadniczo dzielą się na dwie grupy:

• domeny pierwszego poziomu, które występują na końcu adresu mailowego, na przykład: „.pl”, „.com”, „.eu”, „.gov”.
• domeny drugiego poziomu – charakterystyczny człon adresu, będący najczęściej nazwą firmy lub też nawiązujący do profilu prowadzonej działalności.

Wybór domeny pierwszego stopnia zależy głównie od zakresu geograficznego działalności firmy. Jeśli firma działa na terenie całej Polski, najczęściej wybiera rozszerzenie „.pl”. Jeśli działa w kilku państwach lub w całej Unii Europejskiej – rozszerzenie „.eu”.

Dużą popularnością, niezależnie od zakresu geograficznego działania, cieszy się neutralna domena „.com”.

Domena drugiego stopnia powinna podkreślać związek między firmą a oferowanymi usługami czy towarami. Może liczyć nie więcej niż 63 znaki, nie uwzględniając rozszerzenia, czyli na przykład „.pl” lub „.com.pl”.

Wybierając domenę unikaj dodatkowych, niepotrzebnych znaków, takich jak łączniki lub przyimki. W tym zakresie wskazany jest minimalizm – im prostsza domena, tym łatwiej będzie zapamiętać twój adres i go udostępnić. W adresie URL zastosuj małe litery. To pomoże zmniejszyć liczbę błędnych odczytań przez wyszukiwarki, które niejednakowo identyfikują wielkie i małe litery. Dzięki temu adres też będzie bardziej czytelny.

Przykładowe domeny z rozszerzeniem „.pl” to: flixbus.pl, sprawnymarketing.pl czy oryginalnysok.pl.

Pamiętaj! Jako przedsiębiorca nie możesz skorzystać z rozszerzenia „.gov”, które jest przeznaczone wyłącznie dla instytucji rządowych i utrudnia podszywanie się przez oszustów pod takie instytucje.

Gdzie zarejestrować domenę

Rejestracja domeny polega na zawarciu umowy z wybranym operatorem. Za rejestrację trzeba zapłacić.

Rejestracja wybranej domeny będzie możliwa pod warunkiem, że nikt inny nie zarejestrował już identycznej domeny.

Jeśli chcesz mieć domenę zakończoną oznaczeniem „.pl”, skorzystaj z Krajowego Rejestru Domen, prowadzonego przez NASK – Naukową i Akademicką Sieć Komputerową. NASK jest operatorem dla tego rodzaju domen pierwszego poziomu w Polsce.

Dostępność danej domeny do rejestracji sprawdzisz w przeglądarce. Jeśli zdecydujesz się na domenę, możesz wybrać z listy dowolnego rejestratora, za pośrednictwem którego ją zarejestrujesz.

Z kolei w bazie WHOIS znajdziesz informacje o domenach zarejestrowanych w rejestrze NASK, w tym: kto i kiedy taką domenę zarejestrował oraz kto płaci za nią abonament.

Jeśli chcesz mieć domenę z rozszerzeniem „.eu”, zarejestruj ją za pośrednictwem operatora EURid. Znajdziesz tam również wyszukiwarkę rejestratorów.

Zastanów się nad zastrzeżeniem domeny drugiego poziomu, czyli nazwy swojej strony internetowej, jako słownego znaku towarowego. Da ci to dodatkowe zabezpieczenie przed nieuprawnionym wykorzystywaniem domeny przez osoby trzecie.

Prawa ochronnego na znak towarowy udziela Urząd Patentowy RP na okres 10 lat od daty dokonania zgłoszenia. Na twój wniosek, po wniesieniu stosownej opłaty, prawo ochronne może być przedłużane na kolejne 10-letnie okresy.

Przeczytaj, czym jest znak towarowy i jak uzyskać prawo ochronne na znak towarowy.

Kiedy zarejestrować domenę

Nie zwlekaj z rejestracją domeny. Najlepiej zrób to jeszcze przed rozpoczęciem działalności lub zaraz na jej początku. W ten sposób unikniesz nadużyć domenowych, takich jak cybersquatting czy typosquatting.

Cybersquatting – piractwo internetowe – polega na zarejestrowaniu nazwy domeny wcześniej niż podmiot, dla którego ta nazwa może mieć znaczenie z perspektywy prowadzonej działalności. W ten sposób osoby trzecie mogą korzystać z renomy przedsiębiorcy, oferując swoje produkty czy usługi. Częstą praktyką jest również oferowanie odsprzedania domeny po zawyżonej cenie. Ofiarą piractwa internetowego niejednokrotnie padają przedsiębiorcy zagraniczni, którzy nie prowadzą działalności w Polsce i dopiero planują jej rozpoczęcie.

Przykład

Pan Piotr zarejestrował znak towarowy „PIKEM”. Pirat internetowy zarejestrował domenę „pikem.com” i poinformował pana Piotra, że może ją odkupić za określoną kwotę. W przeciwnym razie zwróci się z ofertą do konkurentów pana Piotra na rynku.

Podobnym działaniem do piractwa domenowego jest typosquatting. Polega na utworzeniu domeny podobnej do nazwy domeny przedsiębiorcy – z zastosowaniem przestawienia liter czy choćby dodaniu pojedynczych oznaczeń, na przykład znaków interpunkcyjnych (na przykład rejestracja domeny „gogle.com”). Ma to na celu wprowadzenie w błąd użytkowników internetu zainteresowanych towarami przedsiębiorcy i przekierowaniu ich uwagi na podobny adres internetowy. Powoduje zmniejszenie liczby odwiedzających właściwą stronę internetową i może powodować spadek zysków z działalności danej firmy.

Spór o domenę

Spory o domeny internetowe są wynikiem naruszenia naszych praw przez osobę, która zarejestrowała domenę, wykorzystując nazwę naszej firmy, najczęściej poprzez metodę cybersquattingu czy typosquattingu (naruszając prawo do zarejestrowanego znaku towarowego, prawa do firmy czy dobra osobiste). Często są rozstrzygane z wykorzystaniem alternatywnych metod rozwiązywania sporów.

Spór o domenę internetową z zakończeniem „.pl” może być rozpatrzony przez:

• Sąd Arbitrażowy przy Konfederacji Lewiatan
• Sąd Polubowny ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji
• Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej
• sądy powszechne.

Jeżeli w postępowaniu okaże się że domena narusza prawa osób trzecich, NASK, zgodnie ze swoim regulaminem, wypowiada umowę dotyczącą domeny bez zachowania terminów wypowiedzenia.

Jeśli zdecydujesz się na domenę z zakończeniem „.eu” i podejrzewasz jej naruszenie, skieruj się do Sądu Arbitrażowego w Pradze , który zajmuje się rozpatrywaniem sporów w tym zakresie.

Spory dotyczące domen z zakończeniami „.org” czy „.com” należą z kolei do kompetencji Centrum Mediacji i Arbitrażu WIPO.

Wyszukiwarki internetowe

Każdemu przedsiębiorcy zależy na dotarciu do jak najszerszego grona potencjalnych klientów. W tym zakresie pomocne jest pozycjonowanie stron.

Pozycjonowanie stron (SEO – Search Engine Optimization) to dostosowanie treści do potrzeb wyszukiwarek internetowych i pytań zadawanych za ich pośrednictwem. Umiejętne pozycjonowanie stron jest kluczowym elementem marketingu internetowego.

Im skuteczniej skorzystasz z SEO, tym twoja strona internetowa będzie wyżej pozycjonowana, czyli jej adres będzie się wyświetlać na wyższych pozycjach na liście wyników wyszukiwania.

Dlatego właśnie warto dostosować swoją stronę internetową do potrzeb algorytmów konkretnych wyszukiwarek i sposobu, w jaki analizują one treść na stronie. Poza wyborem domeny stosuj słowa klucze związane z prowadzoną działalnością w prezentowanych na stronie treściach, w nagłówkach i tytułach. Najlepiej, aby konkretne słowo klucz pojawiło się kilkukrotnie na danej podstronie. Ważne też jest, żeby takie słowo odpowiadało hasłom wyszukiwanym przez użytkowników.

W doborze odpowiednich wyrazów mogą ci pomóc ogólnie dostępne planery słów kluczowych. Przy wyborze słów, a także kompleksowej optymalizacji strony internetowej możesz skorzystać z usług agencji SEO.

Pamiętaj! Z punktu widzenia SEO kluczowe znaczenie ma jakość treści, które udostępniasz. Im będą lepsze i lepiej dopasowane do potrzeb użytkownika, napisane jasno i przejrzyście, naturalnym językiem i dobrze zaplanowane (z akapitami, nagłówkami, wyróżnieniami w tekście), tym większa szansa na wysoką pozycję na listach wyszukiwania. Także słowa klucze i kontekst, w jakim zostały użyte, muszą mieć sens.

Może się zdarzyć, że inna osoba oferująca podobne lub identyczne towary lub usługi pozycjonuje swoją stronę internetową, korzystając z nazwy lub znaku towarowego twojej firmy jako głównego słowa – słowa klucza, które opisuje treść i może decydować o pojawieniu się konkretnego adresu na liście wyników w wyszukiwarce internetowej. Takie przypadki należy zaliczyć do próby naruszenia praw własności intelektualnej w zakresie naruszenia prawa ochronnego do znaku towarowego czy też zasad uczciwej konkurencji.

Programy komputerowe

Przedsiębiorcy korzystają z wielu różnych programów komputerowych, które, między innymi,

• pozwalają sprawnie zarządzać danymi
• doskonalić standardowe procesy: w produkcji, sprzedaży, komunikacji czy zarządzaniu
• zabezpieczać się przed cyberprzestępczością.

Przedsiębiorcy kupują programy lub – coraz częściej – zlecają ich stworzenie pracownikom swoich firm.

Programy komputerowe mogą mieć różną formę:

• programy, których nie można zapisać w pamięci komputera (programy źródłowe)
• programy do instalacji bezpośrednio na komputerze
• programy opisane w dokumentacji projektowej.

Dlatego przedsiębiorca powinien wiedzieć :

• w jaki sposób legalnie pobierać i korzystać z programów komputerowych
• jakie prawa do programu komputerowego przysługują przedsiębiorcy, którego pracownik stworzy program komputerowy w ramach stosunku pracy.

Programom komputerowym przysługuje ochrona na gruncie prawa autorskiego – na tych samych zasadach jak chronione są utwory – oraz na podstawie przepisów prawa własności przemysłowej (mogą zostać opatentowane).

Pamiętaj! Ochroną prawnoautorską nie są objęte idee i zasady, które są podstawą stworzenia jakiegokolwiek elementu programu komputerowego. Nie można więc objąć ochroną pozatekstowych elementów programu komputerowego, takich jak choćby algorytm, język programowania czy jego funkcje.

Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego ma twórca tego programu. Jego prawa obejmują:

• prawo do zwielokrotnienia programu komputerowego
• prawo do tworzenia opracowań programu komputerowego (tłumaczenia, zmiany układu lub jakiekolwiek inne zmiany w programie komputerowym)
• prawo do rozpowszechniania programu komputerowego lub jego kopii (również użyczenie lub najem programu komputerowego).

Jeżeli jesteś twórcą programu komputerowego, przysługują ci ograniczone osobiste prawa autorskie. Masz jedynie prawo do autorstwa programu komputerowego oraz oznaczenia programu komputerowego swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo.

Przeczytaj, czym są autorskie prawa osobiste i jakie są rodzaje tych praw.

Twórcy programu komputerowego nie przysługują:

• prawo do nienaruszalności treści i formy programu komputerowego i jego rzetelnego wykorzystania – nie ma prawa decydować o formie programu i jego modyfikacji
• prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu programu komputerowego publiczności – nie może podejmować decyzji o zaprezentowaniu programu komputerowego w wybranej przez siebie formie
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z programu komputerowego – nie może sprawdzać, w jaki sposób wykorzystywany jest program komputerowy.

Przykład

Programista Krzysztof stworzył program do wyszukiwania najbliższych restauracji wegańskich. Pracuje na własny rachunek, więc przysługują mu zarówno autorskie prawa osobiste, jak i majątkowe do programu. Może więc udostępnić ten program za darmo w internecie, wskazując swoje autorstwo. Nie może jednak kontrolować zmian, które użytkownicy wprowadzą do pierwotnej wersji programu komputerowego.

Na każdy program komputerowy, który cechuje się dalszym skutkiem technicznym i jest związany z określonym urządzeniem, na przykład z komputerem, może zostać udzielony patent.

Dalszy skutek techniczny to skutek, który wykracza poza zwykłe zjawiska fizyczne (elektryczne), towarzyszące korzystaniu z programu. Nie wystarczy przepływ prądu w komputerze, aby uznać, że działający program komputerowy ma charakter techniczny. Efekt działania programu komputerowego musi wykraczać poza typowe efekty pracy oprogramowania. Jako przykłady można wskazać programy takie jak: szyfrujące elektroniczną komunikację, pozwalające na cyfrową renowację zdjęć czy okre­śla­jące spo­sób kon­tro­li systemu ha­mo­wa­nia ABS w sa­mo­cho­dzie.

Przeczytaj:

• czym jest patent
• szczegółowe wytyczne Urzędu Patentowego RP na temat udzielania patentów na programy komputerowe.

Korzystanie z programów komputerowych w firmie

Kupując program komputerowy od zewnętrznych dostawców, nabywasz licencję na korzystanie z tego programu. Pamiętaj, że licencja dokładnie określa liczbę kopii programu, która może być zainstalowana w komputerach. Jeśli zainstalujesz więcej kopii programu niż przewiduje to licencja, możesz zostać oskarżony o piractwo komputerowe. Grozi za to kara grzywny, ograniczenia czy nawet pozbawienia wolności do 5 lat.

Dodatkowo autor oprogramowania może wystąpić o wypłatę odszkodowania za naruszenie jego praw autorskich do programu.

Kopiując lub pobierając kopie oprogramowania bez licencji, łamiesz prawo bez względu na to, ilu dokładnie kopii czy osób to dotyczy.

Przykład

Pan Jan zakupił do swojej firmy program komputerowy do wystawiania faktur. Zgodnie z treścią licencji z programu mógł korzystać tylko jeden użytkownik. Chcąc zaoszczędzić, pan Jan z pomocą informatyka zainstalował zakupiony program na serwerze firmy, umożliwiając dostęp do niego wszystkim pracownikom. Takie działanie jest nielegalne.

Programu komputerowy musi zawsze pochodzić z legalnego źródła. Pobierając program komputerowy, nie korzystaj:

• z ofert stron internetowych proponujących komercyjne, płatne programy do pobrania bezpłatnie lub w zamian za przesłanie innego programu
• z sieci wymiany plików „peer-to-peer”, które umożliwiają bezprawne przesyłanie programów chronionych prawami autorskimi
• z aukcji internetowych, na których są oferowane programy podrobione.

Pamiętaj, że należy rozdzielić zakup i korzystanie z licencji domowych oraz komercyjnych na programy komputerowe. Często program, z którego możesz całkowicie legalnie korzystać za darmo w domu, jest programem płatnym przy zastosowaniu komercyjnym.

Prawa pracodawcy do programu stworzonego przez pracownika

Jeśli jesteś przedsiębiorcą, którego firma tworzy choćby najprostsze programu komputerowe, wykorzystywane jedynie do wewnętrznego użytku, musisz wiedzieć, komu i na jakich zasadach przysługują autorskie prawa majątkowe. Przykładami takich programów komputerowych są choćby wyszukiwarki produktów na stronach sklepów internetowych, stosujące określone filtry, specyficzne dla danego sklepu.

Gdy program komputerowy jest tworzony przez pracownika zatrudnionego na etacie, w ramach jego obowiązków pracowniczych, autorskie prawa majątkowe przysługują pracodawcy już od momentu stworzenia takiego programu komputerowego.

Pamiętaj! Umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna może inaczej uregulować to, komu przysługują autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego. Na przykład w takiej umowie autorskie prawa majątkowe mogą zostać przyznane twórcy programu.

Pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego z momentem stworzenia go przez pracownika. Nie musi, tak jak ma to miejsce przy utworze pracowniczym, składać oświadczenia akceptującego program.

Przeczytaj więcej o nabyciu autorskich praw majątkowych w przypadku utworu pracowniczego.

Sztuczna inteligencja

Systemy sztucznej inteligencji są coraz powszechniej używane w programach komputerowych. Produkty lub usługi stworzone z wykorzystaniem takich programów określa się jako oparte na działaniu systemów sztucznej inteligencji. Wyszukiwarki internetowe, cyfrowi asystenci, tłumaczenie maszynowe czy zakupy i reklamy online – wszystkie te rozwiązania wykorzystują sztuczną inteligencję.

Rozwiązania techniczne oparte na systemach sztucznej inteligencji, w przypadku których to człowiek tworzy dane rozwiązanie, mogą uzyskać ochronę na gruncie przepisów prawa własności intelektualnej (na przykład inteligentna klimatyzacja, samochody autonomiczne).

Rozwiązania stworzone przez systemy sztucznej inteligencji bez ingerencji człowieka lub z jego znikomym zaangażowaniem nie mogą być chronione przez prawo autorskie ani też nie mogą być objęte patentem. Prawa te przysługują bowiem jedynie osobom fizycznym (na przykład obrazy powstałe z wykorzystaniem automatyzacji malowania).

Przykład

Firma 3Dthink zajmuje się drukiem 3D, wykorzystując technologię opartą na systemach sztucznej inteligencji. Drukarki 3D, z których korzysta się, aby przygotować zamówione wydruki, mogą same je ulepszać i modyfikować. Mimo tego, że można dostrzec tu ewidentny element twórczy, to zgodnie z obowiązującym prawem drukarki nie mogą być autorami utworów. Wydruki, po spełnieniu wymagań dla utworu, uzyskają ochronę prawnoautorską. Będzie ona przysługiwać właścicielowi firmy, a nie samym drukarkom 3D.

Ochrona baz danych

Firmy wykorzystują ogromne ilości danych.

Aby korzystanie z nich było proste i oszczędzało czas, przedsiębiorcy organizują dostępne informacje (na przykład dane o klientach, dostawach, zakupach, zawartych umowach) w zorganizowane zbiory zwane bazami danych. Obecnie przedsiębiorcy korzystają przede wszystkim z elektronicznych baz danych, które mogą stworzyć sami lub z dostępnych na rynku rozwiązań, łącznie z chmurowymi bazami danych.

Korzystanie z baz danych zapewnia szybki dostęp do informacji, bezproblemowe wyszukiwanie czy porządkowanie danych. Kolejną zaletą jest możliwość sprawnego przesyłania tych informacji czy też przechowywania ich na małej powierzchni. Bazy danych usprawniają na przykład komunikację w mediach społecznościowych, personalizowanie korespondencji, dokumentację pracowniczą.

Kiedy baza danych jest utworem

Bazy danych są chronione przepisami prawa autorskiego. Baza danych nie musi mieć formy elektronicznej, aby podlegać ochronie.

Za bazę danych uznaje się zbiór niezależnych danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki i metody, dowolnie dostępnych. W bazach danych mogą być przechowywane utwory literackie, dźwięki, obrazy, teksty, liczby, fakty i dane.

Baza danych, aby uzyskać ochronę prawnoautorską, musi spełniać wymagania przewidziane dla utworu. Jej poszczególne części składowe nie muszą być utworem. Częściami składowymi bazy danych mogą być:

• utwory objęte ochroną prawnoautorską
• utwory, co do których czas trwania autorskich praw majątkowych wygasł
• materiały, które nie spełniają cech oryginalności i indywidualności, w tym między innymi niektóre opracowania dokumentacyjne, dane liczbowe lub faktograficzne.

W rozumieniu prawa autorskiego utwór musi:

• być przejawem działalności twórczej (wytworem kreacyjnym człowieka cechującym się oryginalnością)
• mieć indywidualny charakter: niepowtarzalny, niemający identycznego odpowiednika
• być rezultatem pracy człowieka – twórcy: nie można za utwory uznać tworów przyrody lub działania maszyn czy zwierząt
• zostać ustalony w dowolnej postaci: musi móc zapoznać się z nim co najmniej jedna osoba poza twórcą.

Przeczytaj więcej o tym, czym jest utwór i jak go chronić.

Jeśli chcesz włączyć do bazy danych utwory objęte ochroną prawnoautorską, musisz uzyskać na to zezwolenie właściciela praw autorskich. Jeśli jednak elementy, którymi chcesz się posłużyć, nie posiadają cechy oryginalności (a więc nie wyróżniają się), nie musisz mieć zezwolenia na przejęcie i wykorzystanie tych danych.

Oryginalność bazy danych powinna być widoczna w doborze, układzie lub zestawieniu elementów składowych. Takie wymogi spełnia strona internetowa z rozbudowanymi linkami, baza danych ze spisem towarów zawierająca szczegółowe informacje dotyczące ich składu, pochodzenia, przeznaczenia czy baza danych pojazdów mechanicznych.

Nie wystarczy więc chronologiczne czy alfabetyczne opracowanie danych. Ochroną nie zostaną na przykład objęte indeksy rzeczowe lub osobowe, bibliografie zamieszczane w publikacjach naukowych czy wykazy aktów prawnych.

Pamiętaj! Na ochronę bazy danych nie wpływają koszty poniesione na jej zbudowanie czy czas pracy na to przeznaczony. Jeśli nie masz pełnej swobody co do układu, zestawienia czy też doboru elementów i ostatecznego kształtu bazy danych, nie będzie ona chroniona na gruncie prawa autorskiego.

Przysługuje ci prawo autorskie do bazy danych, jeśli jesteś:

• osobą, która wniosła twórczy wkład w jej powstanie
• współtwórcą, jeżeli baza danych stanowi rezultat pracy twórczej dwóch lub więcej osób
• pracodawcą, którego pracownik stworzył bazę danych w ramach wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy.

Jeśli jesteś pracodawcą, autorskie prawa majątkowe do bazy danych uzyskujesz w chwili jej przyjęcia. Na przykład, gdy zostanie ci przesłana przez pracownika za pośrednictwem poczty elektronicznej czy też wręczona w postaci papierowej. Możesz jednak inaczej uregulować kwestię autorskich praw majątkowych do bazy danych w umowie zawartej z pracownikiem.

Autorskie prawa majątkowe do bazy danych obejmują:

• prawo do korzystania z bazy danych
• prawo rozporządzania bazą danych na wszystkich polach eksploatacji
• prawo do wynagrodzenia za korzystanie z bazy danych.

Twoja baza danych może być wykorzystywana w drodze drukowania, sprzedawania wydrukowanych egzemplarzy lub ich zwielokrotniania.

Jeśli jesteś producentem bazy danych, przysługuje ci wyłączne i zbywalne prawo pobierania danych i ich wtórnego wykorzystania w całości lub też w istotnej części co do jakości lub ilości. W takich przypadkach zawsze będzie dokładnie analizowana i oceniana przesłanka istotnej części. Musisz pamiętać, że prawo wyłączne do bazy danych dotyczy całości, a nie poszczególnych elementów wykorzystanych w bazie danych.

Poza ochroną prawnoautorską możesz skorzystać również z ochrony, jaka przysługuje zawartości baz danych. Pomaga to zapobiegać nieuprawnionemu pobieraniu lub wtórnemu wykorzystywaniu w całości lub w istotnej części zawartości bazy danych.

Jeżeli stworzysz bazę danych, będzie ci przysługiwać ochrona przez 15 lat od dnia sporządzenia bazy danych lub od dnia jej publicznego udostępnienia.

Dozwolony użytek prywatny

Możesz swobodnie, bez zgody twórcy, nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionej bazy danych w zakresie użytku prywatnego. Jest to możliwe pod warunkiem, że baza danych:

• nie stanowi utworu niezależnie od tego, czy posiada formę tradycyjną, czy elektroniczną
• nie posiada formy elektronicznej, niezależnie od tego, czy spełnia cechy utworu, czy nie
• spełnia cechy utworu i posiada jednocześnie formę elektroniczną, jednakże korzystanie z niej odbywa się w zakresie własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Dozwolony użytek prywatny nie daje ci jednak możliwości budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu. Wyjątkiem jest korzystanie z bazy danych w ramach własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Dozwolony użytek publiczny

Z baz danych, które spełniają wymagania przewidziane dla utworów, można korzystać w granicach dozwolonego użytku publicznego.

Dozwolony użytek publiczny polega na korzystaniu z rozpowszechnionego już utworu (w tym przypadku bazy danych) w celu dalszego udostępnienia innym ze względu na ważny interes publiczny oraz potrzeby kulturalno-oświatowe, a nie w celach osobistych.

Dozwolony użytek publiczny twórczych baz danych, a więc tych spełniających cechy utworu i objętych ochroną prawnoautorską, nie obejmuje prawa do zamieszczania w celach dydaktycznych i naukowych rozpowszechnionych drobnych baz danych lub fragmentów większych baz danych w podręcznikach, wypisach i antologiach w celach dydaktycznych i naukowych.

Bazy danych mogą być również chronione, bez potrzeby rejestracji, na podstawie przepisów ustawy o ochronie baz danych, jeśli stanowią zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów:

• zgromadzonych według określonej systematyki lub metody
• indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym za pomocą środków elektronicznych
• wymagający istotnego co do jakości lub ilości nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.

Ochrona wizerunku

Przedsiębiorcom trudno jest wyobrazić sobie prowadzenie firmy bez działań w przestrzeni cyfrowej, które mają zwiększać ich popularność. Firmy coraz chętniej posługują się wizerunkami swoich pracowników, kontrahentów czy niekiedy również klientów na swoich stronach internetowych – na przykład publikują zdjęcia z zajęć integracyjnych, żeby wzmocnić wizerunek przyjaznego pracodawcy, czy udostępniają zdjęcia swoich klientów używających produktów firmy.

Wizerunek to utrwalenie wyglądu zewnętrznego – fizyczne przedstawienie osoby (cechy twarzy lub całej postaci) wraz z cechami charakterystycznymi, takimi jak: sposób poruszania się, mówienia, gestykulacji czy nawet uczesania. Ważne, aby osobę dało się łatwo rozpoznać – tylko wtedy można mówić o jej wizerunku.

Trzeba jednak pamiętać, że w internecie i poza nim każdej osobie przysługuje prawo do ochrony wizerunku. Prawo do wizerunku oznacza przede wszystkim:

• prawo do decydowania o tym, czy i w jakich okolicznościach wizerunek zostanie publicznie udostępniony
• prawo do sprzeciwiania się rozpowszechnianiu wizerunku
• prawo do komercyjnego wykorzystania wizerunku.

Rozpowszechnianie wizerunku bez zgody osoby przedstawionej jest naruszeniem tego prawa. Musisz uzyskać zgodę osoby, której wizerunek chcesz rozpowszechniać, chyba że ta osoba zgodziła się na pozowanie i otrzymała za nie umówioną zapłatę.

Przykład

Firma fotograficzna NEW LOOK utworzyła na swojej stronie internetowej zakładkę „nasze najlepsze prace”, gdzie zamieściła najlepsze w jej opinii zdjęcia wykonane swoim klientom. Klienci przedstawieni na fotografiach, które zostały następnie zamieszczone na stronie internetowej firmy, nie zostali poinformowani o tym, że ich wizerunek zostanie wykorzystany w internecie. Nie wyrazili również na takie działanie zgody. Mogą więc skierować sprawę do sądu.

Jeśli twój wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony, możesz żądać zaniechania dalszego rozpowszechniania, na przykład poprzez usunięcie zdjęć lub usunięcie skutków naruszenia. W przypadku, gdy rozpowszechnienie wizerunku doprowadziło do powstania negatywnych skutków, poza usunięciem upowszechnionego wizerunku, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną w ramach zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zobowiązać osobę, która dopuściła się takiego czynu, do zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany przez ciebie cel społeczny (na przykład schronisko dla zwierząt, fundacja).

Pamiętaj, że takie same prawa przysługują osobie, której wizerunek wykorzystałeś bez jej zgody. Nie musisz mieć zgody na:

• rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wykonano go w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych
• wykorzystanie wizerunku przedstawionej osoby jedynie jako szczegół całości, takiej jak: zgromadzenie, publiczna impreza czy choćby krajobraz.

Ważne! Wizerunek, podobnie jak imię czy nazwisko, może być zastrzeżony jako znak towarowy. W przypadku wizerunku będzie to najczęściej graficzny znak towarowy. Z kolei fotografia przedstawiająca wizerunek danej osoby może być utworem zgodnie z przepisami prawa autorskiego. W tym przypadku również powinieneś uzyskać zgodę przedstawionej osoby na publiczne wykorzystanie jej wizerunku.