Sukcesja firmy: aspekty formalne, podatkowe i pracownicze związane z zarządem sukcesyjnym

Na czym polega sukcesja firmy i zarząd sukcesyjny

Zasady przekazywania firmy następcom, po śmierci przedsiębiorcy, reguluje ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw.

Przeczytaj pigułkę wiedzy o zarządzie sukcesyjnym.

Te zasady dotyczą tylko firm zarejestrowanych w CEIDG.

Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, po śmierci przedsiębiorcy.

Daje następcom prawnym czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować działalność na własny rachunek, sprzedać firmę, czy ją zamknąć.

Dzięki wskazaniu zarządcy za życia i zgłoszeniu do CEIDG:

• przedsiębiorstwo zachowuje pełną płynność działania
• zarządca natychmiast po śmierci przedsiębiorcy może zająć się prowadzeniem firmy (bez konieczności załatwiania spraw u notariusza)
• umowy z pracownikami pozostaną w mocy
• można zachować ciągłość wykonywania kontraktów
• zarządca może szybko uzyskać potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji lub zezwoleń.

Zarząd wykonuje zarządca sukcesyjny, który jest odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa do czasu uregulowania formalności spadkowych, w szczególności za umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe czy ZUS. Zarząd wygasa w terminie 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres, na czas nie dłuższy niż 5 lat.

Zarząd sukcesyjny może wygasnąć wcześniej, jeśli:

• w ciągu 2 miesięcy od śmierci przedsiębiorcy jeżeli nikt nie przyjął spadku
• stwierdzono nabycie przedsiębiorstwa w spadku przez jedynego spadkobiercę albo zapisobiorcę windykacyjnego
• jedna osoba nabyła całe przedsiębiorstwo w spadku (np. wniesiono je w całości aportem do spółki)
• w ciągu miesiąca od wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, jeśli nie powołano w tym okresie kolejnego zarządcy
• ogłoszono upadłość przedsiębiorcy
• wcześniej nastąpi dział spadku obejmujący przedsiębiorstwo w spadku.

Przeczytaj poradnik Ministerstwa Rozwoju na temat sukcesji firm jednoosobowych.

Kto może być zarządcą sukcesyjnym

Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.

Zarządcą sukcesyjnym nie może zostać osoba, wobec której prawomocnie orzeczono:

• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
• środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.

Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba prawna, czyli - na przykład - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić tylko jedna osoba. Przedsiębiorca może jednak wyznaczyć zarządcę „rezerwowego”, który zostaje powołany tylko, jeśli zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji lub nie mógł jej pełnić z powodu:

• śmierci
• ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych
• odwołania go przez przedsiębiorcę
• uprawomocnienia się orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej, obejmującego wykonywanej przez przedsiębiorcę lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.

Dane „rezerwowego” zarządcy sukcesyjnego przedsiębiorca zgłasza do CEIDG, we wniosku o zmianę wpisu w rejestrze.

Pamiętaj! Możesz wskazać tylko jednego zarządcę „rezerwowego”.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego

Powołanie zarządy za życia przedsiębiorcy

Przedsiębiorca może ustanowić zarządcę sukcesyjnego, albo zastrzec, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.

W każdym przypadku ustanowienie zarządcy sukcesyjnego wymaga zgody wskazanej osoby oraz zgłoszenia do CEIDG - w formie pisemnej lub elektronicznie. Zgłoszenie można zrobić równocześnie z ustanowieniem prokurenta lub dopiero po udzieleniu prokury. Od prokurenta nie wymaga się żadnych szczególnych uprawnień i wykształcenia. Podobnie jak w przypadku zarządcy sukcesyjnego, wystarczająca jest pełna zdolność do czynności prawnych i brak orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Zobacz:

• wzór udzielenia prokury z zastrzeżeniem o zarządzie sukcesyjnym
• wzór zastrzeżenia o zarządzie sukcesyjnym dla istniejącej prokury.

Do powołania zarządcy sukcesyjnego potrzebne jest:

• oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego w formie pisemnej
• pisemna zgoda zarządcy na pełnienie tej funkcji
• zgłoszenie (wpis) zarządcy do CEIDG.

Zobacz wzór oświadczenia o powołaniu zarządcy sukcesyjnego i zgody na pełnienie funkcji zarządcy.

Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy

Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przed śmiercią przedsiębiorcy, zarządcę sukcesyjnego może powołać, w ciągu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy:

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku
• spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek
• spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek
• zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Do powołania zarządcy sukcesyjnego przez małżonka przedsiębiorcy lub przez spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.

Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy i inne związane z tym oświadczenia należy złożyć przed notariuszem. Inaczej będą nieważne.

W tym przypadku, to notariusz zgłasza powołanie zarządcy sukcesyjnego do CEIDG: rejestruje właściwy akt notarialny w Rejestrze Zarządców Sukcesyjnych przedsiębiorstw osób fizycznych, który jest prowadzony w ramach Systemu Rejestrów Notarialnych. Ta informacja jest następnie przekazywana przez System Rejestrów Notarialnych do CEIDG.

W podobny sposób, czyli przez System Rejestrów Notarialnych, notariusz zgłasza do CEIDG również:

• sporządzenie aktu powołania zarządcy sukcesyjnego
• sporządzenie aktu odwołania zarządcy sukcesyjnego
• sporządzenie protokołu rezygnacji zarządcy sukcesyjnego
• wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego z powodu zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, na podstawie którego spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości
• wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego z powodu nabycia przedsiębiorstwa w spadku przez jedną osobę na podstawie czynności prawnej, dokonanej w formie aktu notarialnego.

Zarządca sukcesyjny w spółce cywilnej

Po śmierci wspólnika spółka cywilna nie ulegnie automatycznie rozwiązaniu, jeśli zostanie spełniony jeden z dwóch warunków:

• w umowie spółki zostanie zastrzeżone, że spadkobiercy wspólnika wstąpią do spółki na jego miejsce i zostanie ustanowiony zarząd sukcesyjny. W tej sytuacji zarządca sukcesyjny będzie wykonywał prawa i obowiązki spadkobierców na zasadach właściwych dla zmarłego wspólnika.
• w umowie spółki nie zastrzeżono, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki cywilnej na jego miejsce, a został ustanowiony zarząd sukcesyjny. W takim przypadku spadkobiercy wchodzą do spółki na miejsce wspólnika z chwilą jego śmierci, jeżeli pozostali wspólnicy wyrażą na to zgodę, a zarządca sukcesyjny prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ją na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika od dnia wyrażenia zgody przez pozostałych wspólników.

W przypadku spółek dwuosobowych, jeżeli zmarły wspólnik nie powołał zarządcy, rozwiązanie spółki ulega zawieszeniu do czasu upływu terminu przeznaczonego na powołanie zarządcy czyli na 2 miesiące od śmierci wspólnika.

Jeżeli w tym czasie zostanie ustanowiony zarząd – spółka może dalej działać.

Zgłoszenie zarządcy sukcesyjnego do CEIDG

Wniosek o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG można złożyć:

• online, na Biznes.gov.pl - zmieniając dane we wpisie w CEIDG
• w wersji papierowej, w urzędzie gminy
• wysłać pocztą listem poleconym - wypełniony wniosek powinien być własnoręcznie podpisany przez wnioskodawcę, a podpis musi potwierdzić notariusz.

Przeczytaj, jak zgłosić zarządcę sukcesyjnego zmieniając wpis w CEIDG na Biznes.gov.pl.

Złożenie wniosku o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG jest bezpłatne.

Do wniosku nie trzeba dołączać oświadczenie o powołaniu zarządcy oraz o zgodzie na pełnienie tej funkcji. Wystarczy, że we wniosku zostanie złożone oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej), że stosowna zgoda została udzielona.

Zarządca sukcesyjny powołany przez przedsiębiorcę i wpisany do CEIDG rozpoczyna pełnienie swej funkcji z chwilą śmierci przedsiębiorcy.

Pamiętaj! CEIDG ma obowiązek przekazywać informacje o danych zarządcy do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Ten obowiązek dotyczy również danych zarządcy sukcesyjnego „rezerwowego” powołanego na wypadek, gdyby zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji albo nie mógł jej pełnić oraz zmian w danych zarządcy.

CEIDG powinno odnotowywać takie informacje w systemie nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu uzyskania informacji lub jej zmiany. Oznacza to, że przedsiębiorca nie musi już sam informować naczelnika urzędu skarbowego o powołaniu lub zmianie zarządcy sukcesyjnego.

Rezygnacja i odwołanie zarządcy sukcesyjnego

Zarządca sukcesyjny przestaje pełnić swoją funkcję między innymi w przypadku jego śmierci, rezygnacji lub odwołania go z funkcji a także z dniem ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych.

Zarządca sukcesyjny może też w każdym momencie sam zrezygnować z pełnionej funkcji:

• za życia przedsiębiorcy – składając przedsiębiorcy rezygnację w formie pisemnej pod rygorem nieważności
• po śmierci przedsiębiorcy – składając rezygnację w formie notarialnej. Notariusz zgłasza rezygnację niezwłocznie do CEIDG.

Zobacz wzór oświadczenia o rezygnacji zarządcy.

Po rezygnacji zarządca sukcesyjny wykonuje swoje obowiązki jeszcze przez 2 tygodnie, chyba, że został w tym czasie powołany nowy zarządca.

Zarządcę sukcesyjnego można w każdej chwili odwołać. Trzeba mu przedstawić oświadczenie w formie pisemnej i zgłosić jego odwołanie do CEIDG, najpóźniej w następnym dniu roboczym po odwołaniu.

Zobacz wzór oświadczenia o odwołaniu zarządcy.

Odwołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy wymaga zgody osób posiadających więcej niż 1/2 udziału w przedsiębiorstwie w spadku. W takim przypadku uprawnienie do powołania kolejnego zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym poprzedni zarządca sukcesyjny został wykreślony z CEIDG.

Ważne! Przedsiębiorca powinien zgłaszać do CEIDG wszelkie przypadki zmiany danych dotyczących zarządcy sukcesyjnego, nie później niż następnego dnia roboczego po zaistnieniu danej zmiany.

Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego

Zarządca sukcesyjny:

• posługuje się własnymi danymi, a także firmą zmarłego przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem - „w spadku”, np. Adam Nowak – zarządca sukcesyjny prowadzący przedsiębiorstwo w spadku pod firmą „Restauracja Carska Jan Kowalski w spadku”
• wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz, te wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku”
• nie może przenieść zarządu sukcesyjnego, może natomiast ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności
• może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych w tych sprawach.

Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. To oni solidarnie odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Mają też prawo do udziału w zyskach i uczestniczą w stratach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa.

Zysk wypłacany jest im przez zarządcę sukcesyjnego w odpowiednich częściach.

Zarządca nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy i nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę, jaką wyrządzi w skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. W niektórych sytuacjach może odpowiadać za zobowiązania podatkowe i ZUS (jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna).

Zarządca może wykonywać swoje zadania bezpłatnie lub pobierać wynagrodzenie - na podstawie umowy z osobami na rzecz, których działa. W tym ostatnim przypadku stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu, a zarządca może podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS.

Przeczytaj więcej o kosztach zatrudnienia na umowę zlecenie.

Ważnym obowiązkiem zarządcy sukcesyjnego jest sporządzenie i złożenie przed notariuszem inwentarza przedsiębiorstwa w spadku obejmującego:

• składniki przedsiębiorstwa w spadku, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy
• długi spadkowe związane z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy i ich wysokość według stanu z chwili śmierci przedsiębiorcy.

Obowiązek ten powinien zostać wykonany niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego, czyli po objęciu funkcji przez zarządcę sukcesyjnego.

Zobacz wzór wykazu inwentarza przedsiębiorstwa w spadku.

Po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, właściciele przedsiębiorstwa w spadku mogą żądać od zarządcy sprawozdania z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

Umowy z kontrahentami

Umowy handlowe podpisane przez zmarłego przedsiębiorcę nie wygasają z powodu jego śmierci.

Jeżeli zarządca sukcesyjny został powołany przez przedsiębiorcę, może płynnie kontynuować ich wykonywanie.

Jeśli zarządca nie został ustanowiony za życia przedsiębiorcy, to w okresie od śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, każda ze stron umowy może powstrzymać się od spełnienia świadczenia, a wszelkie terminy spełnienia świadczenia i wykonania innych obowiązków lub uprawnień wynikających z umowy nie rozpoczynają się, lub ulegają zawieszeniu. Nie będą również naliczane odsetki i kary umowne.

Pracownicy firmy

Jeśli przedsiębiorca wpisze do CEIDG zarządcę sukcesyjnego, jego śmierć nie wpłynie na sytuację pracowników. Wszystkie obowiązki pracodawcy w firmie płynnie przejmie zarządca sukcesyjny. Umowy o pracę z pracownikami wygasają:

• z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, chyba, że przed tym dniem nastąpiło przejęcie pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 231 k.p.
• z okresem, na który zostały zawarte (na przykład umowy na czas określony).

W przypadku, gdy nie ustanowiono zarządu sukcesyjnego, umowa o pracę wygasa z upływem 30 dni od dnia śmierci pracodawcy, chyba że przed upływem tego terminu, na mocy pisemnego porozumienia stron, strony ustalą, że stosunek pracy będzie kontynuowany na dotychczasowych zasadach.

Strony porozumienia mogą także uzgodnić wcześniejszy termin rozwiązania umowy o pracę.

Zobacz wzór porozumienia o kontynuowaniu stosunku pracy (jeśli nie został wyznaczony zarządca).

Rachunek firmowy i NIP

Rachunek firmowy

Zarządca sukcesyjny ma dostęp do kont firmowych (czyli do rachunków związanych z działalnością gospodarczą) w bankach lub w SKOK.

Rachunki te nie są przez bank lub kasę zamykane z chwilą śmierci przedsiębiorcy.

Jeśli zarządcę powołał posiadacz rachunku, to już od chwili jego śmierci, zarządca sukcesyjny może korzystać z rachunku. W sytuacji, gdy zarządcę sukcesyjnego powołują następcy prawni przedsiębiorcy, zarządca ma dostęp do rachunków związanych z działalnością gospodarczą od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, czyli od momentu zgłoszenia zarządcy do CEIDG przez notariusza.

Jeśli zarządcę sukcesyjnego powołali spadkobiercy, to zarządca informuje bank lub SKOK , o tym przez kogo został powołany (na przykład przez małżonka, spadkobierców) oraz o tym, kto uzyskał tytuł prawny do spadku po przeprowadzeniu postępowania spadkowego.

Numer NIP

Numer NIP nie wygasa wraz ze śmiercią przedsiębiorcy, tylko przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku, do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

W przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może, do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, podawać NIP przedsiębiorcy. Osoba, która jest uprawniona do kontynuowania prowadzenia przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy, musi zgłosić tę kontynuację naczelnikowi urzędu skarbowego.

Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego, podawanie NIP lub firmy przedsiębiorcy nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku.

Podatki dochodowe - forma opodatkowania

Przedsiębiorstwo kontynuuje rozliczanie podatków na dotychczasowych zasadach.

W sytuacji śmierci małżonka przedsiębiorcy, gdy firma stanowiła ich majątek wspólny, a zmarły nie prowadził działalności gospodarczej, podatnikiem od całości przychodów będzie przedsiębiorca, który nadal prowadzi działalność gospodarczą. Całość dochodu z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa podlega więc opodatkowaniu wyłącznie przez żyjącego współmałżonka, z pominięciem praw do udziału w zysku nabywców udziału zmarłego małżonka.

Dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym przyjmuje się, że żyjący współmałżonek jest właścicielem całego przedsiębiorstwa, w tym również udziału zmarłego małżonka oraz innych, nabytych w tym okresie składników majątku przedsiębiorstwa, w szczególności w zakresie:

• rozliczania kosztów uzyskania przychodów
• wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów
• zwolnień i ulg podatkowych
• obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.

Podatki dochodowe - rozliczenie PIT

Przedsiębiorstwo w spadku rozlicza PIT za rok podatkowy, w którym zmarł przedsiębiorca, ale wyłącznie za okres od dnia śmierci przedsiębiorcy.

W tym celu przedsiębiorstwo w spadku składa do 30. kwietnia roku następnego właściwy formularz, w zależności od formy opodatkowania przyjętej dla tego roku przez zmarłego przedsiębiorcę, czyli:

• PIT-36S - opodatkowanie według skali podatkowej
• PIT-36LS -podatek liniowy
• PIT-28S - ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Ważne! Przedsiębiorstwo w spadku nie jest uprawnione do złożenia rozliczenia rocznego PIT zmarłego przedsiębiorcy za okres od początku roku do dnia śmierci przedsiębiorcy. Zobowiązanie podatkowe zmarłego przedsiębiorcy za ten okres jest określane przez organ podatkowy w decyzji podatkowej, doręczanej spadkobiercom zmarłego przedsiębiorcy.

Przedsiębiorstwo w spadku ma również obowiązek wyliczać i wpłacać zaliczki na PIT w związku z kontynuowaniem działalności zmarłego przedsiębiorcy.

Pierwszą zaliczkę na PIT przedsiębiorstwo w spadku oblicza za miesiąc albo kwartał, w którym dokonano zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu jego prowadzenia przez zarządcę sukcesyjnego. Wyliczając kwoty zaliczek na PIT do zapłaty przedsiębiorstwo w spadku uwzględnia przychody powstałe od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Jednocześnie, przedsiębiorstwo w spadku może zaliczyć do kosztów podatkowych koszty poniesione przez zmarłego przedsiębiorcę, o ile zgodnie z ustawą o PIT podlegają one potrąceniu w okresach rozliczeniowych przypadających już po śmierci przedsiębiorcy.

Urzędem skarbowym właściwym w sprawach opodatkowania PIT przedsiębiorstwa w spadku jest urząd skarbowy, który był właściwy dla zmarłego przedsiębiorcy.

Sprawdź:

• jak złożyć zenanie podatkowe PIT-28S
• jak złożyć zeznanie podatkowe PIT-36L i PIT-36-LS.

Podatek od towarów i usług - VAT

Przedsiębiorca, który ustanowił zarząd sukcesyjne, po śmierci nie zostanie z urzędu wykreślony z rejestru jako podatnik VAT, ponieważ naczelnik urzędu skarbowego otrzyma od CEIDG dane zarządcy sukcesyjnego lub informacje o zmianie tych danych.

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów.

Na fakturach VAT i innych dokumentach podatkowych należy używać oznaczenia przedsiębiorstwa na przykład: „Restauracja Carska Jan Kowalski w spadku”.

Akcyza

Przedsiębiorstwo w spadku uznaje się za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika i jest w związku z tym podatnikiem akcyzy, w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo do dnia upływu terminu do powołania zarządcy sukcesyjnego.

W przypadku śmierci przedsiębiorcy znaki akcyzy, które otrzymał zmarły przedsiębiorca z mocy prawa przejmuje przedsiębiorstwo w spadku, w przypadku gdy zarząd sukcesyjny został ustanowiony. Jeśli zarząd nie został ustanowiony, to prawa te przejmuje osoba uprawniona (małżonek, spadkobierca) dokonująca czynności koniecznych do zachowania majątku lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

Podatek od spadków i darowizn

Nabycie w drodze dziedziczenia (spadkobiercy) lub zapisu windykacyjnego przedsiębiorstwa osoby fizycznej lub udziału w nim, jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn pod warunkiem, że:

• nabycie przedsiębiorstwa lub udziału w nim zostanie zgłoszone właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, na formularzach SD-ZP lub SD-Z2 - jeśli nabywcą jest osoba z najbliższej rodziny
• przedsiębiorstwo będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 2 lat od dnia jego nabycia, chyba że nabywcą jest osoba z kręgu najbliższej rodziny. W takim przypadku warunek prowadzenia firm przez 2 lata nie ma zastosowania

Jeżeli przedsiębiorstwo kupi więcej niż jedna osoba, lub gdy przedsiębiorstwo zostało w całości wniesione jako wkład do spółki, zwolnienie przysługuje, pod warunkiem że objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną zbyte przed upływem 2 lat od dnia nabycia:

• udziałów w przedsiębiorstwie
• własności przedsiębiorstwa.

Długi i ciężary związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, obciążające te przedsiębiorstwo, nie będą mogły zostać odliczone od wartości pozostałych rzeczy lub praw majątkowych, które stanowią przedmiot spadku.

Nabywcy przedsiębiorstwa nie muszą prowadzić go osobiście.

Zezwolenia, koncesje, licencje i działalność regulowana

Po śmierci przedsiębiorcy, który prowadził swoją działalność na podstawie m.in.: zezwolenia, koncesji, czy licencji (na przykład licencja na wykonywanie czynności syndyka, zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych, koncesja na ochronę osób i mienia), wydawanych w formie decyzji administracyjnej przez powołane do tego organy, taka decyzja nie wygasa automatycznie, ale dopiero:

• z upływem sześciu miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeśli nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny
• z upływem trzech miesięcy od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, chyba że w ciągu tych trzech miesięcy zarządca sukcesyjny złoży do organu administracji publicznej, który wydał decyzję, wniosek o potwierdzenie możliwości jej wykonywania.

Zarządca sukcesyjny, który chce potwierdzić możliwość dalszego wykonywania decyzji wydanej dla przedsiębiorstwa, musi:

• przedłożyć we właściwym urzędzie dokumenty, które potwierdzają spełnienie warunków niezbędnych do uzyskania tej decyzji
• oświadczyć, że przyjmuje wszystkie warunki zawarte w decyzji i zobowiązuje się do wykonania związanych z nią obowiązków.

Zobacz wzór wniosku o potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji.

Po potwierdzeniu możliwości wykonywania decyzji związanej z przedsiębiorstwem, zarządca sukcesyjny niezwłocznie wykonuje związane z tą decyzją obowiązki, których termin wykonania upłynął w okresie od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia złożenia wniosku o potwierdzenie możliwości wykonywania tej decyzji.

Współwłaściciel przedsiębiorstwa w spadku albo wspólnik spółki cywilnej może złożyć wniosek o przeniesienie na niego decyzji administracyjnej, za zgodą pozostałych właścicieli przedsiębiorstwa. Ma na to 6 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy albo 6 miesięcy od wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Zobacz wzór wniosku o przeniesienie koncesji na właściciela.

Przedsiębiorca mógł przed śmiercią uzyskać promesę decyzji związanej z przedsiębiorstwem. Właściciel przedsiębiorstwa w spadku, za zgodą innych właścicieli może wystąpić z wnioskiem o wydanie zezwolenia na podstawie promesy.

Zobacz wzór wniosku o wydanie zezwolenia na podstawie promesy.

W przypadku działalności regulowanej, wpisy w rejestrach działalności regulowanej nie zostaną wykreślone pod warunkiem, że w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny złoży:

• wniosek o zmianę wpisu (o dopisanie zwrotu „w spadku”), wskazując imię i nazwisko zarządcy sukcesyjnego oraz jego numer PESEL i numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki numer posiada
• oświadczenie, że spełnione są warunki wymagane do wykonywania danej działalności (warunki o charakterze osobistym powinien spełnić zarządca albo osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie).

Zobacz wzór wniosku zarządcy sukcesyjnego o zmianę danych w rejestrze.

W każdym przypadku trzeba spełniać warunki, które są niezbędne do otrzymania danego rodzaju zezwolenia, koncesji, licencji lub wpisu do działalności regulowanej.

Czynności po śmierci przedsiębiorcy, który nie wyznaczył zarządcy

Jeżeli przedsiębiorca nie wyznaczył zarządcy sukcesyjnego, to osoby uprawnione do dokonywania czynności (małżonek, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie, spadkobiercy ustawowi i testamentowi, zapisobiercy windykacyjni) mogą w ciągu 2 miesięcy dokonywać czynności niezbędnych dla przetrwania firmy, podejmować działania w celu ochrony przedsiębiorstwa przed pogorszeniem jego stanu.

Do czasu powołania zarządcy sukcesyjnego te osoby mogą:

• dokonywać czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku
• zaspokajać wymagalne roszczenia i przyjmować należności wynikające ze zobowiązań przedsiębiorcy
• zbywać rzeczowe aktywa obrotowe (materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym)
• zawrzeć pisemne porozumienie o kontynuacji stosunku pracy z zatrudnionymi pracownikami do czasu ustanowienia i zakończenia zarządu sukcesyjnego albo do upływu czasu przeznaczonego na wyznaczenie zarządcy sukcesyjnego (2 miesiące)
• posługiwać się firmą zmarłego przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku” (np. Meble Kowalscy Jan Kowalski w spadku)
• zapłacić za dostarczone do firmy towary lub usługi
• wydać towar zakupiony wcześniej
• sprzedać produkty łatwopsujące się.

Czynności te są podejmowane w imieniu własnym osób dokonujących czynności na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.

Prowadząc działalność w ramach czynności zachowawczych, należy zgłosić kontynuowanie prowadzenia przedsiębiorstwa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce prowadzenia działalności.

Zobacz wzór zgłoszenia o kontynuowaniu prowadzenia przedsiębiorstwa.

Uwaga! Jeżeli żadna z osób uprawnionych do dokonywania czynności zachowawczych nie będzie chciała prowadzić spraw firmy lub nie będzie miała niezbędnych kwalifikacji, to wykonywanie wszelkich umów i innych czynności zostaje wstrzymane – zawieszone na okres 2 miesięcy. Po tym czasie firma albo będzie kontynuowała swoją działalność albo zostanie zamknięta.

Wzory formularzy

Powoływanie, odwoływanie, rezygnacja zarządcy sukcesyjnego

• Oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego i zgoda na pełnienie funkcji
• Udzielenie prokury z zastrzeżeniem, że prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym
• Zastrzeżenie, że obecny prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym
• Oświadczenie o odwołaniu zarządcy
• Oświadczenie o rezygnacji zarządcy sukcesyjnego

Porozumienia z pracownikami dotyczące kontynuacji umów

• Porozumienie o kontynuowaniu stosunku pracy (spadkobierca)

Zezwolenia, koncesje, wpisy do rejestru działalności regulowanych

• Wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji (zarządca sukcesyjny)
• Wniosek o przeniesienie zezwolenia (spadkobierca)
• Wniosek zarządcy sukcesyjnego o zmianę danych w rejestrze
• Wniosek o wydanie zezwolenia na podstawie promesy

Czynności zachowawcze (po śmierci przedsiębiorcy, który nie powołał zarządcy)

• Zgłoszenie do urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia przedsiębiorstwa

Obowiązki zarządcy sukcesyjnego

• Wykaz inwentarza przedsiębiorstwa w spadku.