Jak rozpocząć działalność gospodarczą w innym państwie UE

Swoboda działalności gospodarczej

Polacy, w ramach jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, korzystają ze swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i osób – mogą prowadzić wymianę handlową i działalność gospodarczą we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Państwami członkowskimi Unii Europejskiej są: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Szwecja, Węgry, Włochy.

Państwami członkowskimi Europejskiego Obszaru Gospodarczego, poza państwami należącymi do Unii Europejskiej, są: Norwegia, Islandia, Liechtenstein.

Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą oraz przedstawiciele wolnych zawodów lub osoby prawne, które prowadzą legalną działalność w jednym z państw członkowskich, mogą:

• trwale i stale prowadzić działalność gospodarczą w wybranym państwie członkowskim (swoboda przedsiębiorczości)
• tymczasowo oferować i świadczyć usługi w innych państwach członkowskich, pozostając jednocześnie w kraju pochodzenia (swoboda świadczenia usług).

Czynnikiem decydującym, do której kategorii zostanie zaliczona twoja działalność, nie jest jej charakter, ale stopień związania z konkretnym państwem członkowskim Unii Europejskiej. To oznacza, że jeżeli twoja działalność na terenie innego państwa będzie tylko tymczasowa, to nie musisz jej tam rejestrować.

Masz zatem cztery możliwości, żeby świadczyć usługi lub sprzedawać towary w innych państwach Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Możesz:

• sprzedawać towary klientom na wspólnym rynku w ramach swobody przepływu towarów, mając firmę zarejestrowaną w Polsce
• świadczyć usługi transgranicznie, jeśli prowadzisz działalność usługową w Polsce, bez potrzeby rejestracji działalności gospodarczej ani filii lub oddziału
• przenieść firmę i zarejestrować nową działalność gospodarczą w innym państwie Unii Europejskiej
• założyć w innym państwie oddział lub przedstawicielstwo istniejącego już w Polsce przedsiębiorstwa.

Ważne! Wszyscy konsumenci mieszkający na terenie Unii Europejskiej muszą mieć taki sam dostęp do oferowanych przez ciebie produktów jak klienci lokalni. Podobnie jest w przypadku promocji czy specjalnych warunków sprzedaży. Dotyczy to zarówno biznesów działających online, jak i stacjonarnie.

Chcesz dowiedzieć się więcej o zasadach prowadzenia działalności w Unii Europejskiej? Skorzytsaj z serwisu Your Europe. Na tej stronie znajdziesz wiele ważnych informacji dotyczących prowadzenia przedsiębiorstwa w Europie.

Własna firma w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej

W państwach członkowskich Unii Europejskiej – podobnie jak w Polsce – można prowadzić stałą działalność gospodarczą w różnych formach: od działalności prowadzonej przez osoby fizyczne (odpowiedniki polskiej jednoosobowej działalności gospodarczej) po działalność spółek. Dlatego zanim podejmiesz decyzję o rejestracji działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, musisz dowiedzieć się, jakie zasady w nim obowiązują w przypadku konkretnej, preferowanej przez ciebie formy.

Przed podjęciem decyzji przeprowadź też kalkulację kosztów i korzyści, które zależą między innymi od wysokości podatków oraz wysokości składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne wymaganych przez dany kraj formalności.

Podstawowe informacje na temat zasad prowadzenia działalności gospodarczej w konkretnym państwie członkowskim Unii Europejskiej znajdziesz w punktach kontaktowych. To portale internetowe prowadzone przez administrację danego państwa, utworzone na podstawie dyrektywy usługowej Unii Europejskiej, wchodzące w skład europejskiej sieci EUGO.

Punkty kontaktowe:

• udzielają informacji o przepisach i formalnościach obowiązujących w danym kraju Unii Europejskiej (w języku lokalnym i angielskim)
• pomagają dopełnić formalności związanych z realizacją procedur, na przykład założyć działalność gospodarczą przez internet.

Znajdź punkt kontaktowy w państwie Unii Europejskiej, w którym chcesz prowadzić działalność.

Sam proces rejestracji będzie przebiegać podobnie jak w Polsce. Co do zasady rejestracja:

• powinna być możliwa przez internet, w jednym miejscu, za pośrednictwem krajowych punktów kontaktowych
• nie powinna przekroczyć 3 dni roboczych
• nie powinna kosztować więcej niż 100 euro.

Ważne! Poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej wymagają zwykle przy rejestracji biznesu podania stałego miejsca zamieszkania. Może to oznaczać konieczność zakupu mieszkania lub wynajęcia go na dłuższy termin.

Oddział lub przedstawicielstwo – stała działalność na terenie innego państwa

Jeśli planujesz prowadzić stałą działalność w innym państwie, nie zawsze konieczna będzie rejestracja działalności gospodarczej lub spółki. Możesz rozpocząć ekspansję swojego przedsiębiorstwa od otworzenia oddziału lub przedstawicielstwa. W tym wypadku twoja główna działalność będzie nadal skupiać się na terytorium Polski.

Założenie oddziału lub przedstawicielstwa wiąże się z określonymi formalnościami, jednak zazwyczaj są one mniej rygorystyczne niż przy zakładaniu firmy. Przed podjęciem decyzji o formie podjęcia działalności na terenie danego państwa, musisz sprawdzić, jakie możliwości są w nim dostępne – każde państwo członkowskie Unii Europejskiej odrębnie reguluje zasady podejmowania działalności na jego terytorium.

Na przykład w Polsce, w ramach przedstawicielstwa, możliwe jest podejmowanie przez zagranicznego przedsiębiorcę tyko działalności informacyjno-reklamowej, zaś w ramach oddziału można prowadzić taką działalność, jaką przedsiębiorstwo prowadzi w swoim macierzystym kraju. Natomiast w Niemczech w ramach przedstawicielstwa dopuszczalna jest również dystrybucja towarów – jest to dogodna forma rozpoczęcia działalności na terenie tego państwa. Z kolei Finlandia w ogóle nie przewiduje działalności zagranicznego przedsiębiorcy w formie przedstawicielstwa i dopuszcza tylko działalność w formę oddziału.

Skontaktuj się z odpowiednim krajowym punktem kontaktowym i dowiedz się, jakie przepisy obowiązują w wybranym przez ciebie państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Tymczasowe świadczenie usług w Unii Europejskiej

Swoboda świadczenia usług zakłada, że podmiot świadczący usługę może tymczasowo prowadzić działalność w państwie członkowskim Unii Europejskiej bez konieczności otwierania oddziału lub zakładania przedsiębiorstwa.

Usługi, zgodnie z przepisami unijnymi, to świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem, w takim zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Są to w szczególności:

• działalność o charakterze przemysłowym
• działalność o charakterze handlowym
• działalność rzemieślnicza
• wykonywanie wolnych zawodów.

Zgodnie z prawodawstwem unijnym transgraniczne świadczenie usług może odbywać się na zasadzie:

• samozatrudnienia – usługodawca posiada zarejestrowaną działalność gospodarczą w jednym z państw członkowskich i odpłatnie świadczy usługi w innym państwie unijnym
• delegowania pracowników – przedsiębiorca na podstawie umowy może delegować pracowników do wykonania określonej usługi w innym państwie członkowskim.

Możesz świadczyć usługi transgranicznie pod warunkiem, że jest to działalność tymczasowa. Przepisy Unii Europejskiej nie określają jednak wprost, co należy rozumieć pod pojęciem tymczasowego wykonywania usługi. Istotne elementy, które pozwalają na odpowiednie sklasyfikowanie działalności wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Uznał za niezbędne łączne zbadanie: czasu trwania, częstotliwości, regularności, ciągłości, zamiaru przedsiębiorcy co do rodzaju planowanej działalności na terenie innego państwa członkowskiego.

W praktyce taka ocena każdorazowo wymaga indywidualnego podejścia i dokładnej analizy danego przypadku.

Pamiętaj! Państwa członkowskie różnie interpretują unijne przepisy. Niektóre, na przykład Czechy, są bardzo liberalne i dopuszczają do działania na swoim terytorium wszystkich przedsiębiorców zarejestrowanych w Unii Europejskiej, nie badając przesłanki tymczasowości. Inne, jak na przykład Polska, przyjmują (choć nie jest to przesłanka rozstrzygająca), że usługi świadczone tymczasowo nie powinny być świadczone dłużej niż dwa lata.

Warto pamiętać, że prawo unijne gwarantuje usługodawcy prawa, które nie mogą być ograniczane przez państwa członkowskie. Zgodnie z linią orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej:

• nie można żądać od usługodawcy założenia siedziby na terenie państwa, gdzie ma być świadczona usługa
• zabroniony jest wymóg, aby personel kluczowy posiadał stałe miejsce zamieszkania na terenie państwa, gdzie jest świadczona usługa
• niedozwolone jest żądanie uzyskania zezwolenia na świadczenie niektórych usług bez wzięcia pod uwagę rękojmi należytego wykonania usługi już zagwarantowanej w kraju macierzystym, gdzie usługodawca ma siedzibę
• nie można zmusić polskiego usługodawcy, żeby płacił składki ubezpieczeniowe za swoich pracowników w kraju świadczenia usług, jeśli ma już opłacone składki w Polsce
• zabroniony jest wymóg posiadania odpowiedniej formy prawnej przez usługodawcę.

Możliwe jest jednak stosowanie dodatkowych ograniczeń świadczenia usług o szczególnym charakterze, jak na przykład usługi medyczne.

Przeczytaj, jak rozliczać podatki od usług świadczonych trangranicznie.

Jesteś polskim przedsiębiorcą świadczącym usługi w kraju Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie lub Norwegii? Masz problem z respektowaniem twoich praw wynikających z przepisów obowiązujących w UE w urzędzie administracji publicznej? Zgłoś swoją sprawę do Centrum SOLVIT Polska i uzyskaj bezpłatną pomoc.

Jakie kroki podjąć przed przeprowadzką za granicę

Jeśli podjąłeś lub podjęłaś decyzję o przeprowadzce na stałe za granicę i nie chcesz już podlegać polskiemu systemowi podatkowemu i ubezpieczeniowemu, powinieneś wyrejestrować biznes w urzędzie skarbowym i ZUS.

Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą składa wniosek o wykreślenie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), w terminie 7 dni od daty faktycznego zaprzestania działalności. Wniosek należy złożyć osobiście w urzędzie gminy, wysłać listem poleconym lub wypełnić formularz elektroniczny.

Przeczytaj, jak złożyć wniosek o wykreślenie działalności gospodarczej z CEIDG.

Jeżeli jesteś podatnikiem VAT, musisz dodatkowo złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie o zaprzestaniu czynności podlegających VAT na formularzu VAT-Z. Masz na to 7 dni od dnia zakończenia działalności.

Na dzień likwidacji działalności musisz też sporządzić:

• spis z natury i wykaz składników majątku dla celów podatku dochodowego,
• spis z natury dla celów VAT.

Spis z natury jest ostatnim wpisem w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Jego wartość należy uwzględnić przy wyliczeniu podatku dochodowego w deklaracji rocznej. Należy go sporządzić nawet wtedy, gdy jego wartość wynosi 0 zł.

Wykaz składników majątku należy przechowywać z dokumentacją firmową. Wykazany w nim majątek staje się majątkiem prywatnym osoby prowadzącej działalność. Zapłacisz podatek dochodowy tylko w razie sprzedaży tych składników przed upływem sześciu lat (licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zakończona została działalność gospodarcza). Po upływie tego okresu nie płacisz już podatku.

Przeczytaj, jak zamknąć jednoosobową działalność gospodarczą.

Pamiętaj! Z komunikatów Ministerstwa Finansów wynika, że o zmianie rezydencji podatkowej należy poinformować urząd skarbowy. Przepisy podatkowe nie przewidują specjalnych procedur ani sformalizowanego formularza. Można osobiście sformułować pismo do urzędu skarbowego. Osoby fizyczne mogą złożyć zgłoszenie aktualizujące NIP-3.

Gdzie płacić podatki: rezydencja podatkowa, zagraniczny zakład i usługi zdalne

Kiedy przedsiębiorca przestaje być polskim rezydentem podatkowym

Po przeprowadzce za granicę należy stosować przepisy obowiązujące w danym państwie wraz z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą z tym państwem przez Polskę.

Przepisy krajowe określają, kto jest rezydentem podatkowym danego państwa, z uwagi na miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu albo inne kryterium o podobnym charakterze i musi tam rozliczać całość swoich dochodów. Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania ma zapobiegać sytuacjom, w której te same dochody byłyby jednocześnie opodatkowane przez dwa państwa.

Polska zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ze wszystkimi państwami Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarzącego (z wyjątkiem Liechtensteinu). Są one wzorowane na Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku.

Polska jest również stroną Konwencji Wielostronnej MLI, która zmienia szereg umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wpływ Konwencji MLI na daną umowę przedstawiają tzw. teksty syntetyczne.

Zobacz wykaz umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie zawierają zwykle regulacji dotyczących wolnych zawodów. Chodzi o samodzielnie wykonywaną działalność naukową, literacką, artystyczną, wychowawczą lub oświatową, jak również samodzielnie wykonywaną działalność lekarzy, prawników, inżynierów, architektów, dentystów i księgowych. To oznacza, że dochody wolnych zawodów są opodatkowane tak jak dochody z działalności gospodarczej.

Przeprowadzka i rejestracja działalności gospodarczej za granicą oznacza zwykle zmianę rezydencji podatkowej, czyli miejsca zamieszkania dla celów podatkowych. To zasada rezydencji decyduje o tym, w którym kraju należy płacić podatki.

Zgodnie z zasadą ogólną, wynikającą z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, przedsiębiorca płaci podatek tylko w państwie rezydencji, chyba że prowadzi działalność w innym państwie poprzez położony tam zakład.

Osoby, które mają miejsce zamieszkania w innym kraju Unii Europejskiej (tzw. nierezydenci) nie rozliczają się w Polsce, chyba że osiągają tu dochody (na przykład wynajmują nieruchomość). Natomiast rezydenci (osoby mające miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce) rozliczają tu wszystkie dochody: zarówno osiągnięte w Polsce, jak i za granicą.

Miejsce zamieszkania w Polsce ma osoba fizyczna, która:

• posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Wystarczy spełnienie jednego z tych warunków. Jeśli żaden z warunków nie został spełniony, dochodzi do zmiany rezydencji podatkowej.

Centrum interesów osobistych to wszelkie powiązania rodzinne, między innymi ognisko domowe, aktywność społeczna, polityczna, kulturalna, obywatelska, przynależność do organizacji.

Centrum interesów gospodarczych to przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty czy konta bankowe.

Pamiętaj! Rezydencja podatkowa nie zależy od deklaracji podatnika. Należy ją ustalić na podstawie całościowej oceny sytuacji przedsiębiorcy. Przede wszystkim tego, w którym kraju znajduje się jego najbliższa rodzina i podstawowe źródła dochodu. O miejscu rezydencji nie przesądza pozostawiona w Polsce nieruchomość, na przykład wynajmowane mieszkanie, które stanowi dodatkowe źródło dochodu, ani zameldowanie pod polskim adresem.

W praktyce organy podatkowe uznają, że do zmiany rezydencji podatkowej dochodzi, gdy podatnik spełnił łącznie warunki:

• wyjechał za granicę z najbliższą rodziną (małżonkiem i dziećmi)
• kupił lub wynajął na dłuższy okres mieszkanie (dom) w nowym kraju
• zlikwidował lub zawiesił działalność gospodarczą w Polsce i rozpoczął działalność w nowym kraju.

W razie wątpliwości dokumentami potwierdzającymi przeniesienie rezydencji mogą być:

• certyfikat rezydencji, czyli wydane przez inne państwo zaświadczenie o miejscu siedziby (osoba prawna) lub o miejscu zamieszkania podatnika (osoba fizyczna) dla celów podatkowych
• zeznania podatkowe złożone innym państwie
• dokumenty potwierdzające zamieszkanie lub meldunek za granicą.

Przykład

Pan Ignacy jest programistą. Do końca 2020 roku był polskim rezydentem podatkowym. Prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której świadczył usługi przede wszystkim na rzecz polskich usługobiorców. Jednocześnie otrzymywał też zlecenia od firm z Hiszpanii. W 2021 roku wraz z rodziną przeprowadził się na stałe do Hiszpanii, żeby świadczyć usługi na rzecz hiszpańskich podmiotów. Wynajął na dwa lata mieszkanie w Madrycie, jego żona rozpoczęła tam pracę, a dzieci poszły do szkoły. W Polsce zostawił mieszkanie, które wynajmuje, a dochody z najmu wpływają na jego hiszpańskie konto. W tej sytuacji doszło do zmiany rezydencji podatkowej, ponieważ pan Ignacy zmienił centrum interesów osobistych i gospodarczych. Podatek od uzyskiwanych dochodów płaci w Hiszpanii.

Rezydencja podatkowa może zmienić się w trakcie roku podatkowego. W takim przypadku do dnia pozostawania polskim rezydentem podatkowym podatnik rozlicza się w Polsce na zasadzie nieograniczonego obowiązku podatkowego. Natomiast po przeniesieniu miejsca zamieszkania za granicę podatnik podlega w Polsce opodatkowaniu tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.

Przykład

Pan Sebastian 31 maja wyjechał wraz z rodziną na stałe do Belgii, a od 1 czerwca wynajął lokal, gdzie otworzył sklep z polskimi produktami. Wynajął też mieszkanie w Brukseli. Wcześniej wyjeżdżał na krótkie okresy, żeby poznać rynek i przygotować przeprowadzkę. W jego przypadku do zmiany rezydencji podatkowej doszło 1 czerwca.

Dowiedz się więcej na temat rezydencji podatkowej osób fizycznych.

Kiedy powstaje i jak rozliczyć zagraniczny zakład

Przedsiębiorca co do zasady płaci podatek dochodowy w kraju rezydencji. Jeśli zarejestrujesz działalność gospodarczą w innym kraju i posiadasz zagraniczną rezydencję podatkową, sprzedaż towarów i świadczenie usług dla polskich odbiorców rozliczasz za granicą.

W niektórych przypadkach może jednak dojść do powstania zakładu w Polsce. W takiej sytuacji zyski wypracowane przez zakład musisz rozliczyć w Polsce.

Zakład to stała placówka, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa. Może to być w szczególności: miejsce zarządu, filia, biuro, fabryka, warsztat, kopalnia albo inne miejsce wydobywania zasobów naturalnych.

Zakładem jest też plac budowy lub prace budowlane albo instalacyjne, jeśli trwają dłużej niż 12 miesięcy. Poszczególne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mogą jednak przewidywać inny okres, na przykład 9 lub 18 miesięcy.

Zakładem nie jest:

• placówka użytkowana wyłącznie do składowania, wystawiania lub dostarczania towarów
• utrzymywanie zapasów w celu ich składowania lub przerobu przez inne przedsiębiorstwo
• utrzymywanie stałej placówki wyłącznie w celu zakupu towarów albo zbierania informacji
• utrzymywanie stałej placówki wyłącznie w celu prowadzenia działalności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym.

Zyski zakładu mogą być opodatkowane w państwie jego położenia tylko w takiej mierze, w jakiej można je przypisać zakładowi. Chodzi o zyski, jakie zakład mógłby osiągnąć w takich samych lub podobnych warunkach, gdyby był samodzielnym przedsiębiorstwem.

Przykład

Pan Antoni kilka lat temu przeprowadził się na stałe do Czech wraz z żoną i małoletnią córką. Zarejestrował tam firmę budowlaną, która świadczy usługi na rzecz czeskich, ale również polskich klientów. Zatrudnia czeskich pracowników. Kupił też mieszkanie w Pradze. Rozlicza się w Czechach, gdzie ma miejsce rezydencji podatkowej. Z początkiem 2020 roku został podwykonawcą polskiej firmy budowlanej. Brał udział w pracach budowlanych na terenie Polski, które trwały ponad rok, przez co doszło do powstania zakładu w Polsce. To oznacza, że mimo iż pan Antoni prowadzi firmę w Czechach i jest czeskim rezydentem podatkowym, to od zysków zakładu położonego w Polsce musi zapłacić podatek dochodowy w Polsce.

Jak rozliczyć usługi świadczone zdalnie

Rozwój nowoczesnych technologii sprawia, że przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w danym kraju może świadczyć usługi zdalnie dla odbiorców z innych państw.

Przepisy podatkowe nie przewidują specjalnych rozwiązań dla usług zdalnych. Są one zaliczane do usług transgranicznych, kiedy usługodawca i usługobiorca pozostają we własnych krajach, a „przemieszcza się” sama usługa.

W praktyce przyjmuje się, że tego typu usługi rozlicza się w państwie rezydencji podatnika, o ile nie doszło do powstania zakładu w innym państwie. Przedsiębiorca, który po wyjeździe za granicę ma silniejsze związki z innym krajem, w wyniku czego dochodzi do zmiany miejsca rezydencji podatkowej, powinien co do zasady rozliczyć usługi świadczone zdalnie w państwie rezydencji.

Przykład

Pani Olga jest architektem. Kilka lat temu jej mąż otrzymał ofertę pracy od francuskiej firmy. Cała rodzina wyjechała razem za granicę, dzieci rozpoczęły naukę we francuskiej szkole. Pani Olga założyła we Francji firmę, świadczy zdalnie usługi architektoniczne dla różnych podmiotów, w tym na zlecenie polskich firm. Po wyjeździe pani Olga zmieniła kraj rezydencji, przeniosła swój ośrodek interesów życiowych do Francji, w efekcie wszystkie dochody rozlicza we Francji.

Przeczytaj, jak rozliczać podatki od zagranicznych przychodów.

Kiedy polski fiskus może zakwestionować przeprowadzkę

Polskie organy podatkowe w porozumieniu z administracjami skarbowymi innych krajów mogą zweryfikować, czy przedsiębiorca rzeczywiście zmienił kraj rezydencji i prowadzi działalność gospodarczą za granicą. W spornych przypadkach mogą uznać, że przedsiębiorca zarejestrował działalność w innym kraju jedynie dla pozoru, w celu optymalizacji podatkowej, podczas gdy faktycznie prowadzi działalność na terytorium Polski.

Ryzyko sporu powstaje zwłaszcza w sytuacji, gdy przedsiębiorca kończy prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce i rozpoczyna w innym kraju, ale nadal ma ten sam profil działalności i tych samych kontrahentów z Polski oraz silne związki z Polską, na przykład pozostaje tu jego rodzina. Polski organ podatkowy może uznać, że przeprowadzka jest działaniem pozornym, służącym wyłącznie unikaniu podatku.

Podstawę do wymiany informacji między administracjami podatkowymi różnych państw dają między innymi:

• ustawa o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami
• umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
• umowy o wymianie informacji podatkowych (TIEAs – Tax Information Exchange Agreements)
• konwencja OECD/Rady Europy o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych, sporządzona w Strasburgu dnia 25 stycznia 1988 r.

Wymianie międzynarodowej podlegają informacje, które mogą być istotne dla celów stosowania przepisów prawa podatkowego.

Wymiana informacji podatkowych z państwami członkowskimi następuje na wniosek właściwego organu państwa członkowskiego lub z urzędu. Wymiana informacji z urzędu dotyczy między innymi uzyskanych przez podatnika (będącego rezydentem jednego kraju) w drugim kraju dochodów z pracy, działalności wykonywanej osobiście (kontrakt menedżerski, powołanie do zarządu) oraz emerytur. Polskie organy podatkowe mogą też zwrócić się do administracji innych krajów o informacje dotyczące rozliczeń przedsiębiorcy.

W razie zarzutów dotyczących pozornego przeniesienia działalności w celu unikania podatku przedsiębiorca naraża się na kary przewidziane w Kodeksie karnym skarbowym. Za uchylanie się od opodatkowania, nieujawnianie przedmiotu lub podstawy opodatkowania oraz nieskładanie deklaracji grozi kara grzywny do 720 stawek dziennych (w 2021 roku jest to nawet 26,8 mln zł).

W którym kraju trzeba płacić ZUS

Zgodnie z zasadą obowiązującą w Unii Europejskiej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu można podlegać tylko w jednym kraju. Decyduje miejsce, w którym wykonuje się znaczną cześć działalności.

W określonych przypadkach, jeśli wykonujesz działalność w dwóch krajach, wciąż możesz podlegać polskim ubezpieczeniom społecznym. Będzie tak, gdy prowadzisz działalność gospodarczą w Polsce przez co najmniej 2 miesiące i chcesz przenieść ją na okres nie dłuższy niż 24 miesiące do innego państwa.

Z tego rozwiązania możesz skorzystać, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

• posiadasz dokumenty (umowy, faktury, rachunki) potwierdzające prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce przez co najmniej 2 miesiące przed przeniesieniem jej za granicę
• utrzymujesz w Polsce infrastrukturę pozwalającą na podjęcie działalności po powrocie, na przykład korzystasz z powierzchni biurowej w Polsce, opłacasz tu podatki czy posiadasz legitymację zawodową
• przenoszona przez ciebie działalność ma podobny charakter do tej wykonywanej w Polsce.

Jeżeli spełniasz te warunki, złóż w swoim oddziale ZUS wniosek o wydanie zaświadczenia A1, które potwierdza podleganie polskim ubezpieczeniom.

Jeśli nie spełnisz któregokolwiek z powyższych warunków, będą cię obowiązywać zasady dotyczące ubezpieczeń społecznych państwa, w którym rozpoczynasz prowadzenie działalności. Musisz zgłosić się tam do instytucji pełniącej taką samą funkcję jak ZUS w Polsce oraz wyrejestrować się z polskich ubezpieczeń.

Przeczytaj, gdzie trzea płacić składki na ubezpieczenia społeczne prowadząc działność lub pracując za granicą.