Jak można rozstrzygnąć lub rozwiązać spór

Kiedy roszczenia się przedawniają

Zanim zdecydujesz, jaki sposób rozstrzygnięcia lub rozwiązania sporu będzie dla ciebie najlepszy, zwróć uwagę że roszczenia majątkowe (pieniężne) ulegają przedawnieniu.

Przedawnienie roszczenia nie powoduje jednak jego automatycznego wygaśnięcia - wierzyciel wciąż może go dochodzić, na przykład w postępowaniu cywilnym. Dłużnik może się jednak uchylić od zaspokojenia takiego roszczenia podnosząc zarzut przedawnienia. To go nie zwolni od świadczenia, ale spowoduje, że może się skutecznie uchylić od zapłaty. W praktyce po upływie terminu przedawnienia dochodzenie roszczeń może być niemożliwe.

Dłużnik powinien podnieść zarzut przedawnienia przed sądem, w toku postępowania rozpoznawczego, do czasu zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji.

Ważne! Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.

Sprawdź terminy przedawnienie roszczeń:

roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej	3 lata
roszczenia o świadczenia okresowe, na przykład z umowy najmu	3 lata
inne roszczenia	6 lat

Pamiętaj! Bieg przedawnienia może być przerwany. Przerwę powoduje:

• każda czynność przed sądem (lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju) albo
• każda czynność przed sądem polubownym – przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia albo
• uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, albo
• wszczęcie mediacji.

Pierwsze kroki - negocjacje

Pierwsze próby rozwiązania sporu dobrze jest podjąć samodzielnie poprzez bezpośredni kontakt z drugą stroną. W wyniku prowadzonych rozmów może okazać się, że spór jest jedynie pozorny i wynika z problemów komunikacyjnych.

Takie rozmowy mogą przybrać formę negocjacji, podczas których sami rozwiążecie spór, a dodatkowo ustalicie, jak ukształtować relacje, aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości.

W przypadku negocjacji prowadzonych w celu zawarcia konkretnej umowy: zostaje ona zawarta po ustaleniu przez strony postanowień umowy.

Negocjacje należy prowadzić zgodnie z dobrymi obyczajami. Strona, która prowadzi negocjacje z ich naruszeniem (w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy) będzie zobowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie negocjowanej umowy. Odszkodowanie może obejmować to, co strona miałaby, gdyby nie podjęła nieskutecznych negocjacji, a nie to, co by uzyskała w wykonaniu negocjowanej umowy.

Jeśli w toku negocjacji chciałbyś przekazać drugiej stronie informacje, które nie powinny być ujawniane innym, udostępnij je z zastrzeżeniem poufności. Jeśli druga strona je ujawni, przekaże innym osobom lub wykorzysta je do własnych celów, będzie zobowiązana do naprawienia szkody, jakiej doznasz w następstwie powyższego, albo do wydania uzyskanych dzięki temu korzyści.

Rozwiązanie sporu w mediacji prywatnej (umownej)

Jeśli pomimo podjętych prób negocjacje nie przyniosły zamierzonego efektu, możesz zwrócić się o pomoc w rozwiązaniu sporu do mediatora, czyli bezstronnej i neutralnej osoby trzeciej, która wspiera strony w szukaniu porozumienia.

Mediacja nie może się odbyć, jeśli druga strona nie chce w niej uczestniczyć.

Mediacje są poufne – nic, czego strony dowiedzą się w trakcie ich trwania, nie będzie mogło być później wykorzystane (na przykład w sądzie). Mediator co do zasady nie może być świadkiem w sprawie, w której prowadził mediację, chyba że wszyscy, którzy w niej uczestniczą, wyrażą na to zgodę.

Jeśli druga strona nie była zainteresowana udziałem w mediacji albo mediacja nie doprowadziła do rozwiązania sporu, można zwrócić się do sądu polubownego (sąd prywatny/sąd arbitrażowy) albo powszechnego (sąd publiczny).

Pamiętaj! Podjęcie mediacji przed wniesieniem pozwu do sądu powszechnego spowoduje obniżenie opłaty od pozwu o 2/3, lecz nie więcej niż o 400 złotych.

Przeczytaj więcej o postępowaniu mediacyjnym.

Sprawa w sądzie polubownym – arbitraż

Do sądu polubownego najczęściej trafiają sprawy dotyczące umów, w których została przewidziana tak zwana klauzula arbitrażowa, czyli zapis na sąd polubowny.

Przeczytaj przykładową klauzulę arbitrażową Sądu Arbitrażowego przy Konfederacji Lewiatan.

Klauzula arbitrażowa może być umieszczona w umowie, ale może być podpisana przez strony po powstaniu sporu – w sytuacji, gdy strony są zgodne, aby rozstrzygnięcie powierzyć sądowi prywatnemu.

Możliwość skorzystania z rozstrzygnięcia sporu przez sąd polubowny jest dość szeroka, gdyż sąd ten może zająć się każdą sprawą majątkową (taką, której przedmiotem jest kwota pieniężna – najczęstszy przedmiot sporu pomiędzy przedsiębiorcami).

Z uwagi na znaczne koszty postępowania sądy polubowne najczęściej zajmują się sprawami o dużej wartości przedmiotu sporu albo sprawami, w których stroną jest podmiot zagraniczny.

Pod postępowanie polubowne można poddawać również spory pracownicze - majątkowe bądź niemajątkowe, w których możliwe jest zawarcie ugody. W przeciwieństwie jednak do sporów gospodarczych – w których już w umowie pomiędzy kontrahentami możemy uwzględnić zapis na sąd polubowny - aby sprawa w indywidualnym sporze ze stosunku pracy mogła zostać rozstrzygnięta w arbitrażu, zapis na sąd polubowny może zostać sporządzony dopiero po powstaniu sporu. Nie ma możliwości wprowadzenia klauzuli arbitrażowej już do umowy o pracę czy do regulaminu pracodawcy.

Zaletą stosowania arbitrażu jest szybkość postępowania oraz wpływ na to, kto wyda wyrok w sprawie (możliwość wyboru arbitrów – sędziów).

Postępowanie przed sądem polubownym jest prowadzone zgodnie z regulaminem danego sądu, wybranego przez strony. Regulaminy często umożliwiają prowadzenie postępowań w warunkach dostosowanych do oczekiwań przedsiębiorców – na przykład strony mogą skorzystać z prowadzenia postępowania w formule online, czy z wysyłki dokumentacji procesowej w formie elektronicznej. Procedury stosowane w arbitrażu są dużo bardziej elastyczne od tych stosowanych w postępowaniach przed sądami powszechnymi.

Przeczytaj więcej o rozwiązaniu sporu w sądzie polubownym.

Rozstrzygnięcie sporu w sądzie powszechnym

Najczęstszym rozwiązaniem wybieranym przez przedsiębiorców w przypadku zaistnienia sporu związanego z prowadzoną działalnością jest złożenie pozwu do sądu powszechnego. Decydując się na to, pamiętaj jednak, że rozpoznanie sprawy może trwać długo. Zdarza się, że na pierwszy termin trzeba czekać wiele miesięcy.

Jeśli spór wynika ze współpracy w ramach umowy, sprawdź czy w jej treści nie został przewidziany mechanizm rozwiązywania sporów (na przykład klauzula mediacyjna, czy zapis na sąd polubowny – czyli klauzula arbitrażowa).

Ponadto, po skierowaniu sprawy do sądu strona sporu traci realny wpływ na to, w jaki sposób sprawa się zakończy. Idąc do sądu, oddajemy sprawę w ręce sędziego, który rozstrzygnie spór za strony. Nawet w przypadku posiadania mocnych argumentów możemy wyjść z sądu przegrani – w całości lub w części. Po długim postępowaniu (i często trudnym emocjonalnie) może być trudno kontynuować współpracę.

Przed podjęciem decyzji o złożeniu pozwu zastanów się, czy takie działanie nie zostanie ocenione przez sąd jako nadużycie prawa procesowego.

Działania, które sąd może ocenić jako nadużycie prawa procesowego to na przykład złożenie pozwu w innym celu niż ochrona swoich praw, złożenie bezzasadnego środka zaskarżenia wyłącznie w celu przedłużenia postępowania, świadome powołanie nieprawdziwych faktów, na przykład podanie błędnego adresu świadka, wnoszenie szeregu wniosków o wyłączenie sędziego, czy o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Konsekwencją uznania konkretnego działania za nadużycie procesowe powyższego może być:

• grzywna – do 3 tys. zł
• zwrot kosztów w części większej niż wskazywałby wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów w całości, niezależnie od wyniku sprawy, odpowiednio do spowodowanej tym nadużyciem prawa procesowego zwłoki w jej rozpoznaniu
• zasądzone podwyższone koszty procesu odpowiednio do spowodowanego tym nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy – nie więcej jednak niż dwukrotnie
• podwyższenie stopy odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce – z tym że stopa może zostać podwyższona nie więcej niż dwukrotnie; przepisów o maksymalnej dopuszczalnej wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie nie stosuje się.

Przeczytaj więcej o postepowaniu przed sądem powszechnym.

Rozwiązanie sporu w mediacji sądowej

Także w trakcie postępowania sądowego możliwe jest porozumienie się z drugą stroną w ugodzie zawartej przed sądem albo przed mediatorem. Na każdym etapie postępowania sąd może skierować strony do mediacji – przy czym ciągle to do stron należy decyzja, czy z mediacji chcą skorzystać.

Mediacja prowadzona po wszczęciu postępowania przed sądem jest prowadzona z poszanowaniem takich samych zasad jak mediacja prywatna (umowna). Taka mediacja – poza tym, że udział w niej jest dobrowolny – jest objęta zasadą poufności, wraz z wszystkimi przewidzianymi dla tego konsekwencjami (mediator może być świadkiem przed sądem jedynie wówczas, gdy wszystkie jej strony wyrażą na to zgodę; sąd nie może brać pod uwagę informacji, o których strony dowiedziały się od siebie w trakcie trwania mediacji).

Mediatorem w sprawach ze skierowania sądu może być zarówno mediator stały, czyli mediator z listy mediatorów stałych prowadzonej przez Prezesa Sądu Okręgowego, jak i mediator wpisany na listę mediatorów prowadzoną przez ośrodek mediacji.

Mediator ma być bezstronny w stosunku do stron postępowania (nie powinien działać na rzecz żadnej ze stron) oraz neutralny w stosunku do przedmiotu mediacji (nie powinien za wszelką cenę dążyć do zawarcia przez strony ugody korzystnej dla mediatora).

Koszty mediacji obciążają strony i poza przypadkami, kiedy choć jedna ze stron zwolniona jest od kosztów sądowych w zakresie kosztów mediacji, wynagrodzenie i zwrot kosztów związanych z mediacją regulowane jest przez strony bezpośrednio z mediatorem. Najczęściej koszty mediacji ponoszone są przez strony po połowie, ale strony mogą też ustalić inny podział.

Ugoda zawarta przed mediatorem ma bezpośredni wpływ na prowadzone postępowanie przed sądem, gdyż po zatwierdzeniu ugody sąd umarza postępowanie w sprawie.

Czego potrzebujesz, żeby odzyskać dług

Powodem sporów z udziałem przedsiębiorców jest zwykle to, że kontrahent nie zapłacił.

W takiej sytuacji, jeżeli przedsiębiorcy nie udaje się samodzielnie odzyskać pieniędzy, należności może w jego imieniu odzyskać komornik. Nie wystarczy jednak się do niego zwrócić – przedsiębiorca w takiej sytuacji musi uzyskać tytuł wykonawczy, który da komornikowi podstawę do działania. Komornik może zatem zacząć działać, jeśli spór został formalnie rozstrzygnięty przez podmiot zewnętrzny, ale dłużnik wciąż nie wywiązuje się ze zobowiązań.

Firmy, żeby uzyskać tytuł wykonawczy najczęściej kierują sprawę do sądu. Dobrze jednak wiedzieć, że nie jest to jedyny dostępny sposób – szczególnie gdy właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd w dużym ośrodku miejskim, w którym postępowanie może trwać miesiącami.

Tytułem wykonawczym, który pozwoli komornikowi ściągnąć należności, może być między innymi:

• wyrok sądu
• ugoda zawarta przed sądem
• ugoda zawarta przed mediatorem
• wyrok sądu polubownego (zwanego też arbitrażowym).

Nawet jeśli koniecznie będzie skierowanie sprawy na drogę sądową, warto przygotować się na to dużo wcześniej. Niektóre działania podjęte jeszcze podczas transakcji mogą pomóc szybciej uzyskać tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty przeciwko dłużnikowi. Dlatego:

• zadbaj o to, aby dłużnik zaakceptował wystawiony na niego rachunek albo
• wezwij oficjalnie dłużnika do zapłaty albo
• odbierz od dłużnika pisemne oświadczenie o uznaniu długu.

Bezpośredni kontakt z dłużnikiem pozwoli ci też ocenić, czy dacie radę rozwiązać spór samodzielnie, czy konieczne będzie jego rozstrzygnięcie przez sąd powszechny lub polubowny albo skorzystanie ze wsparcia mediatora.

Przeczytaj:

• jak uzyskać tytuł egzekucyjny
• jak uzyskać tytuł wykonawczy
• jak odzyskać dług przez komornika