Jak i od kogo można odzyskać dług
Zdarza się, że pomimo korzystnego wyroku sądu powszechnego, polubownego czy ugody druga strona wciąż nie oddaje długu. W takim przypadku może się okazać, że będzie musiał go ściągnąć komornik. Przeczytaj, co zrobić, jeśli dłużnik nie płaci i od kogo możesz domagać się spłaty długu.
Czego potrzebujesz, żeby odzyskać dług
Jeżeli twój dłużnik nie płaci, to dług może odzyskać dla ciebie komornik.
Przeczytaj, jak odzyskać dług przez komornika.
Żeby jednak komornik mógł zacząć egzekucję, musisz mieć tytuł egzekucyjny, a następnie, na jego podstawie, uzyskać tytuł wykonawczy.
Tytuł egzekucyjny to orzeczenie sądu lub inny dokument urzędowy, który stwierdza istnienie i zakres roszczenia wierzyciela. Potwierdza również istnienie i zakres świadczenia dłużnika.
Tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny opatrzony przez sąd klauzulą wykonalności.
Klauzula wykonalności to postanowienie sądu, że dokument przedstawiony przez wierzyciela spełnia kryteria przewidziane dla tytułu egzekucyjnego. Wobec tego dopuszczalne jest wszczęcie właściwego postępowania egzekucyjnego.
Sąd nada tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności na wniosek wierzyciela.
Przeczytaj:
Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, w którym sprawa się toczyła lub toczy. Sąd II instancji może nadać klauzulę wykonalności dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie.
W przypadkach innych tytułów egzekucyjnych (na przykład wyroku sądu polubownego czy ugody zawartej przed mediatorem) klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika, czyli sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania lub siedziby.
Ważne! Nie musisz składać wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, jeśli sąd wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W tym wypadku sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu, zaraz po uprawomocnieniu się nakazu.
Przeczytaj, jak złożyć pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Jeżeli tytułem egzekucyjnym jest wyrok sądu, to zanim będziesz mógł złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, wyrok musi się uprawomocnić. Wyrok staje się prawomocny w momencie, gdy nie przysługuje już w stosunku do niego apelacja czy zażalenie. Dotyczy to sytuacji, kiedy od wyroku nie została złożona w apelacja, ale także wtedy, gdy została złożona, a sąd ją oddalił albo odrzucił.
Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sąd nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Taki wyrok może być podstawą do egzekucji jeszcze przed jego uprawomocnieniem. Dzięki temu strona wygrywająca proces może od razu wystąpić do sądu o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności (jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku), a następnie wszcząć egzekucję komorniczą.
Co może być tytułem egzekucyjnym
Firmy, żeby uzyskać tytuł egzekucyjny, najczęściej kierują sprawę do sądu.
W sprawach dotyczących długu sąd może rozpatrzyć sprawę:
- w postępowaniu zwykłym
- w postępowaniu upominawczym – jeżeli sprawa dotyczy zapłaty zaległych faktur
- w postępowaniu uproszczonym, jeśli chcesz wyegzekwować od kontrahenta pieniądze za wykonanie umowy o wartości do 20 000 zł
w postępowaniu nakazowym, jeżeli masz:
- dokument urzędowy, na przykład akt notarialny
- rachunek zaakceptowany przez dłużnika
- wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu
- zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym,
- weksel
- czek podpisany przez dłużnika.
Przeczytaj, jak przebiega postępowanie przed sądem powszechnym.
Dobrze jednak wiedzieć, że nie jest to jedyny dostępny sposób. Szczególnie wtedy, gdy właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd w dużym ośrodku miejskim, w którym postępowanie może długo trwać. Wierzycielowi może pomóc rozstrzygnąć lub rozwiązać spór również mediator (w trakcie mediacji prywatnej lub ze skierowania sądu) albo arbitrzy w sądzie polubownym.
Przeczytaj:
Tytułem egzekucyjnym, który po nadaniu klauzuli wykonalności pozwoli komornikowi ściągnąć należności, może być między innymi:
- wyrok sądu
- ugoda zawarta przed sądem
- ugoda zawarta przed mediatorem
- wyrok sądu polubownego (arbitrażowego)
- nakaz zapłaty wydany w postępowaniu cywilnym lub karnym przez sąd rejonowy, okręgowy, apelacyjny czy przez Sąd Najwyższy.
Ponadto tytułem wykonawczym może być również:
- ugoda zawarta przed komisją pojednawczą, powołaną do załatwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy
- ugoda zawarta pomiędzy pracodawcą i pracownikiem – ustalająca odszkodowanie pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy lub osobie trzeciej naprawionej przez pracodawcę
- wyciąg z wyroku wydanego w postępowaniu grupowym – wskazujący w szczególności wysokość należnego świadczenia pieniężnego przypadającego członkowi grupy lub podgrupy
- ugoda zawarta przed geodetą w sprawie rozgraniczenia nieruchomości
- wyciąg z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności, zawierającej oznaczenie wierzytelności oraz sumy otrzymanej na jej poczet przez wierzyciela – po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko upadłemu
- orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej
- ugoda zawarta w formie aktu notarialnego o odszkodowaniu za szkody górnicze i geologiczne
- bankowy tytuł egzekucyjny
- akt notarialny, w którym dłużnik lub inna osoba poddali się egzekucji.
Które orzeczenia sądu nie są tytułami egzekucyjnymi
Nie wszystkie orzeczenia sądu są tytułami egzekucyjnymi i nie wszystkie mogą stać się podstawą egzekucji komorniczej. Nie jest tytułem egzekucyjnym:
- wyrok unieważniający uchwałę spółdzielni
- postanowienie stwierdzające nabycie spadku
- wyrok sądu II instancji zmieniający lub uchylający wykonany już wyrok sądu I instancji – bez orzekania o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia albo o przywrócenie poprzedniego stanu
- postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej
- wyrok przywracający naruszone posiadanie, w którym nie wskazano sposobu przywrócenia posiadania
- dla powoda wyrok zezwalający pozwanemu na jednostronne zwolnienie się z długu przez wskazanie innego świadczenia niż świadczenie główne w zakresie świadczenia zastępczego
- postanowienie sędziego komisarza w zakresie obowiązku opróżnienia i wydania przez upadłego (lub osoby mu bliskiej) mieszkania, w którym zamieszkiwali w chwili ogłoszenia upadłości, znajdującego się w lokalu lub budynku wchodzącym w skład masy upadłości
- tytuł wykonawczy stanowiący postanowienie nadzorcze sądu, zobowiązujące komornika do podjęcia lub zaniechania określonych czynności egzekucyjnych albo usunięcia ich skutków
- wyrok uwzględniający powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Od kogo domagać się spłaty długu w spółce kapitałowej
Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną i dlatego za zaciągnięte zobowiązania odpowiadają swoim majątkiem. Żeby uzyskać tytuł egzekucyjny, musisz pozwać spółkę kapitałową, która jest twoim dłużnikiem.
Ważne! Jeżeli egzekucja z majątku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania mogą odpowiadać swoim majątkiem członkowie zarządu tej spółki. Jednak w pierwszej kolejności musisz dochodzić roszczeń od spółki, ponieważ jako wierzyciel będziesz musiał wykazać przed sądem, że egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna.
Niezależnie od formy prawnej dłużnika, jeżeli chcesz uzyskać należne ci roszczenie z majątku pozostającego w dyspozycji:
- zarządcy masy majątkowej
- kuratora spadku
- zarządcy sukcesyjnego
- wykonawcy testamentu,
musisz mieć tytuł egzekucyjny wydany przeciwko tym osobom, czyli odpowiednio: zarządcy masy majątkowej, kuratorowi spadku, zarządcy sukcesyjnemu lub wykonawcy testamentu.
Pamiętaj! Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom dołącz wypis z KRS dotyczący spółki, od której chcesz odzyskać dług.
Od kogo domagać się spłaty długu w spółce osobowej
Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują, że wspólnicy handlowych spółek osobowych odpowiadają swoim majątkiem za zobowiązania tych spółek.
Sprawdź, w jakim zakresie wspólnicy odpowiadają majątkiem prywatnym za zobowiązania spółki.
Spółki osobowe to: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna.
Aby odzyskać dług z majątku osobistego wspólników tych spółek, możesz:
- pozwać tych wspólników, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (czyli od razu możesz skierować pozew przeciwko wspólnikom)
- wystąpić do sądu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom odpowiadającym za zobowiązania spółki.
Ważne! Wykreślenie spółki osobowej z rejestru przedsiębiorców nie wyklucza nadania tytułu egzekucyjnego przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w tytule egzekucyjnym.
Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom dołącz wypis z KRS potwierdzający, że osoba, przeciwko której ma być nadana klauzula wykonalności, ma status wspólnika. Nie będziesz mógł uzyskać klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi, który nie był już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania.
Klauzula wykonalności zostanie nadana tytułowi egzekucyjnemu przeciwko wspólnikowi spółki osobowej pod warunkiem, że:
- egzekucja przeciwko spółce była nieskuteczna albo
- oczywiste jest, że egzekucja przeciwko spółce będzie nieskuteczna w przyszłości.
To ty – jako wierzyciel – musisz wykazać przed sądem, że egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna. Jednak nie musisz wcześniej wszczynać egzekucji przeciwko spółce, aby zdobyć postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji. Możesz wskazać, że spółka nie ma żadnego majątku, z którego mógłbyś uzyskać zaspokojenie swojej należności. Musisz dysponować dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym (na przykład złożony przez spółkę wykaz jej majątku).
Pamiętaj! Ogłoszenie upadłości nie jest wystarczające dla przyjęcia bezskuteczności egzekucji. Egzekucja będzie bezskuteczna, jeśli sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości:
- z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego lub
- gdy majątek wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.
Jeżeli w ciągu ostatnich 6 miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z majątku wspólnika (nie wliczając nieruchomości), jego wierzyciel osobisty może wypowiedzieć jego udział w spółce na 3 miesiące naprzód – nawet jeśli spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać. Aby móc skorzystać z tego rozwiązania niezbędne jest uprzednie uzyskanie zajęcia praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania.
Od kogo domagać się spłaty długu w spółce cywilnej
Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Oznacza to między innymi, że nie ma własnego majątku.
Majątek spółki cywilnej jest w rzeczywistości majątkiem jej wspólników. Ma charakter wspólności łącznej, czyli takiej, w której nie można wyróżnić poszczególnych udziałów. Majątek wszystkich wspólników spółki jest wyodrębniony od ich majątków osobistych.
Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, dlatego możesz prowadzić egzekucję:
- z majątku osobistego każdego ze wspólników
- z majątku spółki – musisz jednak posiadać tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom spółki.
Jeżeli posiadasz tytuł egzekucyjny wydany tylko przeciwko jednemu ze wspólników (lub przeciwko kilku), ale nie są to wszyscy wspólnicy spółki, to możesz dochodzić swoich roszczeń wyłącznie z majątku odrębnego tych wspólników.
Majątek odrębny to majątek, który nie został przekazany do wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej.
Pamiętaj! W czasie trwania spółki wierzyciel jednego ze wspólników spółki nie może żądać zaspokojenia z jego udziału w spółce ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
Od kogo domagać się spłaty długu w firmie jednoosobowej
Jednoosobowa działalność gospodarcza nie posiada osobowości prawnej. To oznacza, że nie jest odrębnym podmiotem prawa i za długi związane z prowadzeniem działalności odpowiada całym majątkiem osoba fizyczna prowadząca tę działalność, czyli właściciel firmy.
Egzekucja długu odbywa się w taki sam sposób jak egzekucja długu od dłużnika niebędącego przedsiębiorcą, czyli z całego majątku dłużnika.
Egzekucja przeciwko dłużnikowi w związku małżeńskim
W przypadku egzekucji wobec dłużnika pozostającego w związku małżeńskim istotne jest to, czy dłużnik zaciągnął zobowiązanie:
- za zgodą drugiego małżonka
- bez zgody drugiego małżonka (podobnie, gdy zobowiązanie wynika na przykład z czynu niedozwolonego lub bezpodstawnego wzbogacenia)
- przed powstaniem wspólności majątkowej (także wtedy, gdy dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków).
Jeżeli dłużnik zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, jako wierzyciel możesz żądać zaspokojenia:
- z majątku osobistego dłużnika lub
- z majątku wspólnego małżonków – do egzekucji z majątku wspólnego niezbędny jest tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko obojgu małżonkom, z ograniczeniem odpowiedzialności małżonka dłużnika do majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.
Jeżeli dłużnik zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, jako wierzyciel możesz żądać zaspokojenia z:
- majątku osobistego dłużnika
- wynagrodzenia za pracę
- dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej
- korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (w tym zakresie wystarczy tytuł wykonawczy wydany tylko przeciwko dłużnikowi)
- przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa (w tym zakresie niezbędny jest tytuł wykonawczy przeciwko obojgu małżonkom).
Jeżeli dłużnik zaciągnął zobowiązanie przed powstaniem wspólności majątkowej (także wtedy, gdy dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków), jako wierzyciel możesz żądać zaspokojenia z:
- majątku osobistego dłużnika
- wynagrodzenia za pracę
- dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej
- korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (w tym zakresie wystarczy tytuł wykonawczy wydany tylko przeciwko dłużnikowi).
Czy intercyza chroni wspólny majątek dłużnika przed egzekucją
W drodze umowy małżeńskiej (potocznie zwanej intercyzą) małżeńska wspólność majątkowa może zostać rozszerzona albo ograniczona.
Zawarcie intercyzy nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności oraz prowadzenia egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto.
Składniki objęte intercyzą nie staną się przedmiotem egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim pod warunkiem, że wierzyciel wiedział o intercyzie i znał jej zakres. Jednak nie bada tego komornik. Dlatego dłużnik lub jego małżonek musi złożyć pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności – jest to tak zwane powództwo przeciwegzekucyjne. Jeśli dłużnik wykaże, że wierzyciel znał intercyzę, sąd zwolni te składniki majątkowe od egzekucji.
Do egzekucji z przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków konieczne jest uzyskanie klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi i małżonkowi dłużnika.
Pamiętaj! Za nieuzasadnioną odmowę udzielenia komornikowi wyjaśnień lub informacji, o które prosi, albo za udzielanie informacji lub wyjaśnień świadomie fałszywych osoba odpowiedzialna może być ukarana przez komornika grzywną do 2000 zł na wniosek wierzyciela lub z urzędu. Taką grzywną może być również ukarany dłużnik, który zaniedba obowiązek powiadomienia o zmianie miejsca swojego pobytu.