Jak przygotować się do postępowania przed sądem

Jak przygotować pozew lub pismo do sądu

Postępowanie przed sądem zazwyczaj rozpoczyna:

• powód, czyli osoba składająca pozew – w sprawach o charakterze procesowym
• wnioskodawca – w sprawach o charakterze nieprocesowym.

Postępowanie nieprocesowe to specjalny tryb postępowania, w którym rozpoznawane są sprawy niezwiązane ze sporami – wskazane przez ustawę. Na przykład: zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego w trybie nieprocesowym rozpoznaje się sprawy o zniesienie współwłasności.

W sprawie z kontrahentem, pracownikiem czy konsumentem najczęściej będziesz występować w sporze, czyli sprawa z twoim udziałem będzie prowadzona podczas procesu.

Pierwszą czynnością przed sądem będzie złożenie pozwu lub wniosku.

Pamiętaj, aby do pozwu lub pisma procesowego dołączyć tyle egzemplarzy odpisu pozwu lub pisma (wraz z załącznikami), ilu jest uczestników postępowania. Sąd doręczy je pozostałym uczestnikom. Nie dotyczy to sytuacji, gdy strony działają przez profesjonalnych pełnomocników.

Musisz wykazać, że masz prawo działać przed sądem. W imieniu przedsiębiorcy może działać osoba uprawniona do jego reprezentacji, na przykład:

• członek zarządu
• pracownik, któremu udzielono pełnomocnictwa do działania przed sądem lub
• profesjonalny pełnomocnik: adwokat czy radca prawny.

Dokumentem potwierdzającym uprawnienie do reprezentacji przedsiębiorcy jest:

• w przypadku spółek wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego – wyciąg z rejestru przedsiębiorców
• w przypadku przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą – dokument potwierdzający tożsamość przedsiębiorcy.

Jeżeli udzielisz pełnomocnictwa do działania przed sądem pracownikowi bądź profesjonalnemu pełnomocnikowi, dołącz dokument pełnomocnictwa do pozwu lub wniosku.

Co musi zawierać pozew

Twój pozew – tak jak każde pismo procesowe złożone do sądu – musi zawierać:

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron

W przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji podany w CEIDG.

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby oraz adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron

Uwaga! Adresy: stron, przedstawiciela ustawowego czy pełnomocnika powinny zostać wskazane w sposób precyzyjny – podaj miejscowość, ulicę, numer budynku i w razie potrzeby także numer mieszkania.

• adres poczty elektronicznej albo oświadczenie, że nie posiadasz takiego adresu – w pozwie i odpowiedzi na pozew w postępowaniu w sprawach gospodarczych
• numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest obowiązany do jego posiadania lub posiada go, nie mając takiego obowiązku lub
• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub w ewidencji, jeżeli ma obowiązek go posiadać
• w sprawach o zasądzenie roszczenia oznaczenie daty wymagalności roszczenia, czyli daty, kiedy dłużnik powinien zapłacić

Jeśli w pozwie żądasz zapłaty określonej sumy pieniędzy albo spełnienia świadczenia innych rzeczy zamiennych, złóż wniosek o wydanie nakazu zapłaty.

• fakty, na których opierasz swoje żądanie jako powód, a w miarę potrzeby uzasadniające również właściwość sądu
• w sporach z konsumentem musisz powołać wszystkie twierdzenia i dowody już w pozwie (lub w odpowiedzi na pozew, jeżeli konsument złożył pozew)
• informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto – wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia

Pamiętaj! Wezwania dłużnika do zapłaty czy dobrowolnego spełnienia świadczenia nie jest próbą pozasądowego rozwiązania sporu.

• imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, o ile pełnomocnicy są znani; jeżeli strona będąca osoba fizyczną nie ma zdolności procesowej, czyli nie może samodzielnie bronić swych praw przed sądem, każdorazowo trzeba wskazać przedstawiciela ustawowego
• oznaczenie rodzaju pisma, na przykład: pozew, apelacja, zażalenie
• wartość przedmiotu sporu lub zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna
• osnowę wniosku lub oświadczenia, czyli kategorycznie sformułowane twierdzenie lub żądanie strony, odzwierciedlające wolę strony (na przykład w pozwie – o co wnosisz, w apelacji – czy zaskarżasz wyrok w całości czy w części)
• opis okoliczności uzasadniających wniosek lub świadczenie
• dowody
• podpis strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika
• spis załączników i załączniki
• odpis pisma i załączników, czyli kopia wszystkiego, co jest składane do sądu, w takiej liczbie, aby jeden egzemplarz pozostał w sądzie i każdy uczestnik postępowania otrzymał po jednym egzemplarzu (poza osobą wnosząca pismo)
• pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa; w przypadku wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosisz za pośrednictwem tego systemu
• dowód uiszczenia opłaty przed złożeniem pisma do sądu – w przypadku gdy pismo podlega opłacie.

Wartość przedmiotu sporu (WPS) to kwota pieniężna (podana w złotych polskich) w sprawach o roszczenia pieniężne, którą powód musi podać w pozwie. Do kwoty tej nie wlicza się odsetek, pożytków ani kosztów żądanych obok roszczenia głównego.

W sprawach o świadczenia powtarzające się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeśli świadczenie trwa krócej – za cały czas trwania.

W przypadku dochodzenia kilku roszczeń jednym pozwem – ich wartości należy zliczyć.

W sprawach dotyczących najmu (dzierżawy), wartość przedmiotu sporu stanowi:

• przy umowach na czas określony: suma czynszu za okres sporny nie więcej niż za rok
• przy umowach na czas nieokreślony: suma czynszu za okres 3 miesięcy.

Twój pozew może zawierać też wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Pozwoli to przyśpieszyć proces egzekucji, ponieważ nie trzeba będzie czekać na uprawomocnienie się wyroku.

Jeżeli składasz pozew w ramach postępowania w sprawach własności intelektualnej:

• wskaż numer wpisu we właściwym rejestrze, związany z danym prawem ochronnym lub prawem z rejestracji
• dołącz wyciąg z właściwego rejestru, określający numer wpisu oraz informacje o stanie prawnym udzielonego prawa, chyba że został on załączony do pozwu głównego.

Ważne! Jeżeli twój pozew nie spełnia warunków formalnych, sąd wezwie cię jako stronę do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie 7 dni – pod rygorem zwrócenia pisma.

Pismo procesowe musi być podpisane. Jeżeli wnosisz je za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, możesz je podpisać podpisem kwalifikowanym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Co może być dowodem w sprawie

Dowodem w sprawie może być:

• dokument (dokument zawierający tekst, umożliwiający ustalenie jego wystawcy)
• przesłuchanie świadka
• przesłuchanie strony
• opinia biegłego
• przeprowadzenie oględzin (najczęściej: oględziny nieruchomości celem ustanowienia służebności gruntowych, drogi koniecznej, oględziny budynku, oględziny miejsca wypadku, oględziny pojazdów, oględziny uszkodzeń ciała osoby).

Jeżeli boisz się, że przeprowadzenie dowodu istotnego dla sprawy stanie się niewykonalne lub zbyt trudne, albo gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia danej okoliczności faktycznej, możesz jeszcze przed złożeniem pozwu złożyć do sądu wniosek o zabezpieczenie dowodu. Taki wniosek podlega opłacie.

Pamiętaj! Każdy ma obowiązek przedstawić na wezwanie sądu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne.

Jeśli złożysz wniosek o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub innej osoby, powinieneś dołożyć starań, żeby ta osoba stawiła się przed sądem. Niezależnie od zawiadomienia sądowego, poinformuj ją we własnym zakresie o czasie i miejscu, w jakim ma się stawić.

Co do zasady nikt nie może odmówić zeznań w charakterze świadka. Zeznań w charakterze świadka mogą jednak odmówić osoby najbliższe stron, między innymi: małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, pradziadkowie, wnuki, prawnuki, teść, teściowa, rodzice teścia i teściowej, pradziadkowie małżonka strony, pasierb/pasierbica i ich potomstwo, bracia i siostry małżonka strony, przysposabiający, przysposobiony.

Ponadto zeznań można odmówić, jeżeli zeznanie mogłoby narazić świadka lub jego bliskich na:

• odpowiedzialność karną
• hańbę
• dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową
• pogwałcenie istotnej tajemnicy zawodowej.

Gdzie złożyć pozew

Musisz ustalić:

• do którego sądu pismo powinno zostać złożone – jaka jest właściwość rzeczowa
• w jakiej miejscowości złożyć pozew lub pismo – jaka jest właściwość miejscowa.

Pozew możesz złożyć do sądu w formie papierowej:

• w biurze podawczym sądu lub
• za pośrednictwem poczty

albo w formie elektronicznej za pomocą systemu teleinformatycznego obsługującego postępowania sądowe, o ile w danym sądzie jest to możliwe.

W którym sądzie złożyć pozew: właściwość rzeczowa

Co do zasady sprawy rozpoznawane są przez sądy rejonowe.

Sądy okręgowe rozpatrują wyłącznie sprawy:

• o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe
• o roszczenia wynikające z Prawa prasowego
• o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 tys. zł – oprócz spraw o naruszenie posiadania oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym
• o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni
• o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną
• o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem
• o roszczenia wynikające z naruszenia praw przysługujących na mocy przepisów o ochronie danych osobowych
• o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych
• dotyczące zapobiegania i zwalczanie nieuczciwej konkurencji
• o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług
• o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Sąd Okręgowy w Warszawie rozpatruje sprawy dotyczące własności intelektualnej dotyczące programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

W jakiej miejscowości złożyć pozew: właściwość miejscowa

Najczęściej pozew należy złożyć do sądu, w okręgu którego pozwany ma:

• miejsce zamieszkania – jeśli jest osobą fizyczną
• siedzibę – jeśli jest osobą prawną.

Pamiętaj! W przypadku pozwu przeciwko konsumentowi pozew trzeba złożyć w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania konsumenta.

W przypadku umów pozew może, ale nie musi być złożony do sądu właściwego dla miejsca wykonania umowy. Na przykład w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych będzie to sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce, gdzie rzecz zgodnie z umową została lub miała być dostarczona. Natomiast w przypadku świadczenia usług sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce, gdzie usługi miały być lub były świadczone.

W przypadku wybranych roszczeń właściwość miejscowa może być inna lub właściwy będzie więcej niż jeden sąd:

roszczenie przeciwko przedsiębiorcy	także przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału
roszczenia na gruncie umów: zawarcie, ustalenie treści, zmiana, ustalenie istnienia, wykonanie, rozwiązanie, unieważnienie, odszkodowanie	także przed sąd właściwy dla miejsca wykonania umowy – i tak w przypadku: sprzedaży rzeczy ruchomych będzie to sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce, gdzie rzecz została lub miała być dostarczona, świadczenia usług – sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce, gdzie usługi miały być lub były świadczone
roszczenie z czynu niedozwolonego	także przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę
powództwo o ochronę dóbr osobistych	także przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda
o zapłatę należności dla pełnomocnika	także przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy prowadził sprawę
ze stosunku najmu/dzierżawy	także przed sąd miejsca położenia nieruchomości
powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku	także przed sąd miejsca płatności
roszczenie przeciwko Skarbowi Państwa	sąd, w okręgu którego znajduje się siedziba jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiążą się dochodzone roszczenia
powództwo o prawa na nieruchomości	wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości
powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia	wyłącznie według miejsca ich siedziby
z zakresu prawa pracy	także przed sąd, w którego obszarze właściwości jest była lub miała być wykonywana praca

Jak składać pisma w systemie teleinformatycznym

Pismo procesowe może być wniesione do sądu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Musi być podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym (złożonym za pośrednictwem elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej – ePUAP) albo podpisem osobistym.

Przeczytaj:

• jak działa podpis zaufany i profil zaufany
• skąd wziąć podpis kwalifikowany
• jak korzystać z e-dowodu i podpisu osobistego.

Do pisma procesowego wnoszonego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego należy dołączyć poświadczone elektronicznie odpisy załączników. Jeżeli pismo nie jest składane przez profesjonalnego pełnomocnika, dokumenty muszą być poświadczone przez notariusza.

Jeżeli konkretny przepis przewiduje, że pismo może być wniesione wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (na przykład komornik doręcza pisma bankowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, a bank wnosi pisma do komornika wyłącznie za pośrednictwem tego systemu), pismo trzeba wnieść wraz z opłatą. Pismo wniesione bez opłaty nie wywoła skutków prawnych.

Sąd doręczy ci pismo za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (doręczenie elektroniczne), jeżeli wniosłeś pismo za pośrednictwem tego systemu albo wybrałeś taki sposób wnoszenia pism.

W każdej chwili możesz zrezygnować z doręczenia elektronicznego. Oświadczenie o wyborze lub rezygnacji z wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego złóż się za pośrednictwem tego systemu. Oświadczenie to jest wiążące tylko w stosunku do osoby, która je złożyła.

Po odebraniu pisma – a w przypadku nieodebrania pisma po upływie 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym – na twoim koncie zostanie umieszczone automatycznie elektroniczne potwierdzenie odbioru korespondencji.

Pamiętaj! Jeśli jesteś wierzycielem, to termin do wniesienia zażalenia biegnie:

• od dnia wydania ci tytułu wykonawczego lub zawiadomienia o utworzeniu tytułu wykonawczego w systemie teleinformatycznym albo
• od dnia ogłoszenia postanowienia odmownego, a gdy ogłoszenia nie było – od dnia doręczenia tego postanowienia.

Dla dłużnika termin ten biegnie od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.

W razie zgłoszenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, termin do wniesienia zażalenia biegnie od dnia doręczenia stronie uzasadnienia postanowienia albo postanowienia z uzasadnieniem.

Jak sąd doręcza przesyłki

Sąd doręcza pozew pozwanemu. Co do zasady pozwany ma dwa tygodnie na przygotowanie odpowiedzi.

Pamiętaj! Jeśli będziesz pozwanym i złożysz odpowiedź na pozew po terminie, sąd ci ją zwróci. Okoliczności, które wskażesz w piśmie, nie zostaną wzięte pod uwagę.

Pisma z sądu najczęściej są doręczane przez Pocztę Polską, ale mogą być doręczane także przez:

• osoby zatrudnione w sądzie
• sądową służbę doręczeniową
• za pośrednictwem komornika.

Sąd może też dokonywać doręczeń za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – jest to doręczenie elektroniczne. Będziesz je otrzymywać, jeżeli twoje pismo zostało wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo wybrałeś taki sposób wnoszenia pism.

Od momentu doręczenia pisma przez sąd płynie bieg terminów sądowych.

Ważne! W przypadku doręczenia elektronicznego pismo uznaje się za doręczone w chwili wskazanej w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji. Pisma doręczane elektronicznie uznaje się za doręczone także w dni ustawowo wolne od pracy, a także w porze nocnej (od 21:00 do 7:00). Jeżeli nie potwierdzisz odbioru, doręczenie elektroniczne uznaje się za skuteczne po upływie 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.

Pamiętaj! Przy doręczeniu elektronicznym musisz kontrolować, co się dzieje w systemie teleinformatycznym, za którego pośrednictwem odbywają się doręczenia.

Musisz zawsze informować sąd o zmianie adresu – jeśli nie jest ujawniany w rejestrze CEIDG lub w KRS (właściwym dla formy prowadzenia działalności). Jeżeli zaniedbasz ten obowiązek, pismo sądowe zostanie pozostawione w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia i od tego momentu będą biegły terminy.

Osobie fizycznej pisma doręcza się osobiście. Jeśli doręczający nie zastanie jej w mieszkaniu, może doręczyć pismo:

• osobie upoważnionej do odbioru pisma
• dorosłemu domownikowi
• administracji domu
• dozorcy domu
• sołtysowi

– o ile te osoby nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma.

Pismo może odebrać także osoba upoważniona do odbioru przesyłek pocztowych.

Jeśli nie ma możliwości doręczenia pisma przesłanego za pośrednictwem operatora pocztowego, to pismo pozostaje w placówce pocztowej tego operatora, a w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej umieszcza się zawiadomienie ze wskazaniem, gdzie i kiedy pozostawiono pismo. Należy je odebrać w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia.

Jeżeli pismo nie zostało odebrane w tym terminie, zawiadomienia zostaje powtórzone. Pismo będzie oczekiwało na odebranie w placówce pocztowej do 14 dni.

Pamiętaj! Jeśli odmówisz przyjęcia pisma, sąd uzna doręczenie za dokonane.

Jeśli pozwany nie odbiera pism z sądu, możesz zostać zobowiązany przez sąd do doręczenia mu pisma za pośrednictwem komornika. Będziesz mieć na to 2 miesiące od doręczenia ci zobowiązania sądu. W tym terminie powinieneś złożyć do sądu:

• potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu albo
• aktualny adres pozwanego albo
• dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie.

Za doręczenie pisma przez komornika trzeba zapłacić 60 zł. Opłatę wnosisz do komornika w momencie złożenia wniosku o doręczenie.

Czego może oczekiwać sąd przed postępowaniem

Zwróć uwagę na to, czy sąd, doręczając ci pismo, nie zobowiązał cię do jakiejś czynności.

Przeczytaj uważnie pouczenie, czyli pismo z sądu. Sąd może, na przykład, zobowiązać cię do złożenia pisma przygotowawczego i wskazać, co powinno się znaleźć w jego treści.

W sprawach trudnych sąd może zobowiązać każdą ze stron do przygotowania i wymiany pomiędzy sobą pism przygotowawczych. Sąd może określić:

• kolejność ich składania
• terminy, w jakich mają zostać złożone, oraz
• jakie okoliczności strony powinny w tych pismach wyjaśnić.

Już na tym etapie sąd może cię zobowiązać do podania wszystkich twierdzeń i dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania.

To będzie oznaczać, że jeśli powołasz się na nie później po raz pierwszy, nie zostaną wzięte pod uwagę przez sąd. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy wykażesz, że:

• na tym wstępnym etapie postępowania nie miałeś lub nie miałaś możliwości powoływania się na te twierdzenia albo
• potrzeba powołania się na te twierdzenia zaistniała później.

Na czym polega posiedzenie przygotowawcze

Jeżeli jesteś powodem lub powódką, czyli złożyłeś lub złożyłaś pozew, i:

• pozwany złożył odpowiedź albo
• termin na złożenie odpowiedzi przez pozwanego minął oraz
• sąd nie wydał wyroku zaocznego,

to sąd może cię wezwać do stawienia się na posiedzeniu przygotowawczym.

Posiedzenia przygotowawcze nie są obowiązkowe. Powinny być wyznaczane przez sąd tylko wtedy, gdy mogą się przyczynić do sprawniejszego rozpoznania sprawy. Celem posiedzenia przygotowawczego jest rozwiązanie sporu bez potrzeby przeprowadzania dalszych czynności. Na przykład dzięki:

• zawarciu przez strony ugody przed sądem
• skierowaniu sprawy na mediację (w tym przypadku posiedzenie odracza się do czasu zakończenia mediacji)
• przekonaniu powoda, że złożenie pozwu nie było dobry pomysłem, i jego wycofaniu.

Ważne! Jeżeli powód lub powódka cofną pozew na tym etapie, sąd zwróci im połowę opłaty (wpis) wniesionej wraz ze złożeniem pozwu do sądu.

Co do zasady udział strony w posiedzeniu przygotowawczym jest obowiązkowy, nawet jeśli reprezentuje ją profesjonalny pełnomocnik. Sąd może jednak zadecydować, że udział pełnomocnika strony jest wystarczający.

Powód może złożyć wniosek o przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego bez jego udziału.

Pamiętaj! Jeśli jako powód nie złożysz wniosku o przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego bez twojego udziału oraz nie pojawisz się na tym posiedzeniu i nie usprawiedliwisz swojej nieobecności, sąd umorzy postępowanie i rozstrzygnie o kosztach postępowania jak przy cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się mu pozwany.

Jeśli zostaniesz wezwany na posiedzenie przygotowawcze, przytocz przed sądem wszelkie twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej.

Jeśli tego nie zrobisz, to na dalszym etapie, po zatwierdzeniu planu rozprawy, sąd je pominie. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy później wykażesz, że:

• na tym wstępnym etapie postępowania nie miałeś lub nie miałaś możliwości powoływania się na te twierdzenia albo
• potrzeba powołania się na te twierdzenia zaistniała później.

Co to jest plan rozprawy

Jeśli na etapie postępowania przygotowawczego nie uda się rozwiązać sporu, sąd ustala ze stronami plan rozprawy.

Gdy ani powód, ani pozwany nie będą uczestniczyć w sporządzaniu planu rozprawy, sąd sporządzi go bez ich udziału. Postawę każdej strony może też wziąć pod uwagę na końcu postępowania, przy obciążaniu ich kosztami.

W sytuacji, gdy powód złoży wniosek o przeprowadzenie postępowania przygotowawczego bez jego udziału, ustalenia zawarte w planie rozprawy i tak go obowiązują. Podobnie pozwany, który nie uczestniczy w posiedzeniu przygotowawczym, nie ma wpływu na ustalony plan rozprawy. Dodatkowo w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu przygotowawczym sąd może obciążyć cię kosztami postępowania sądowego niezależnie od wyniku sprawy – czy ją wygrasz, czy przegrasz.

Pamiętaj! Kosztami procesu sąd zazwyczaj obciąża stronę, która przegrywa.

Plan rozprawy składa się z elementów:

• obowiązkowych: rozstrzygnięcie w sprawie wniosków dowodowych stron (na przykład, czy zostaną dopuszczone czy oddalone) oraz porządek przeprowadzanych na rozprawie dowodów
• nieobowiązkowych:

• które mają na celu sporządzenie protokołu rozbieżności (służy temu sprecyzowanie stanowisk stron w zakresie ich wniosków merytorycznych i procesowych oraz twierdzeń co do okoliczności faktycznych)
• które dotyczą organizacji dalszego postępowania – czas zaplanowany na podejmowanie czynności w sprawie, w tym: terminy posiedzeń
• które pozwalają na rozstrzygnięcie innych zagadnień niezbędnych do prowadzenia postępowania.

Plan rozprawy doręcza się stronom. Taki plan zastępuje zawiadomienie o terminach posiedzeń i innych czynnościach objętych planem.

Dokładnie zapoznaj się z planem rozprawy. Mogą w nim być określone dodatkowe obowiązki, takie jak: stawienie się w sądzie w celu udziału w czynnościach wymagających osobistego stawiennictwa. Sąd nie będzie cię ponownie wzywał (ani w innej formie) do wykonania tych obowiązków.

Pamiętaj! Jeśli po zatwierdzeniu planu rozprawy złożysz wniosek o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego albo strony, sąd zobowiąże cię do zapłaty 100 złotych od każdej osoby. W przypadku konieczności zarządzenia przymusowego sprowadzenia świadka opłata wzrośnie do 200 złotych.

Czy pozew można cofnąć

Do rozpoczęcia rozprawy można cofnąć pozew bez zgody pozwanego. Wycofany pozew nie wywołuje żadnych skutków, tak jakby nie został złożony.

Także później – już po rozpoczęciu rozprawy – możesz wycofać pozew bez zgody pozwanego, o ile zrzekniesz się roszczeń wskazanych w pozwie.

Możliwe jest także cofnięcie pozwu po wydaniu wyroku, ale przed:

• jego uprawomocnieniem się albo
• przedstawieniem akt z apelacją sądowi drugiej instancji.

Powód musi wówczas zrzec się dochodzonego roszczenia, chyba że pozwany zgodził się na wycofanie pozwu bez tego zrzeczenia. Jednak w takim wypadku, sąd oceni, czy cofnięcie jest dopuszczalne (na przykład: czy nie służy obejściu prawa).

Pozwany w terminie 2 tygodni od otrzymania informacji o cofnięciu pozwu może złożyć do sądu wniosek o przyznanie kosztów od powoda.

Na czym polega potrącenie wierzytelności

Jeśli zostałeś pozwany w zakresie umowy, z której tytułu masz roszczenia wobec powoda, możesz zgłosić zarzut potrącenia – wskazać, że żądasz spełnienia przysługujących ci roszczeń. Musisz to zrobić najpóźniej w odpowiedzi na pozew i w terminie 2 tygodni od dnia wymagalności wierzytelności.

Zarzut potrącenia możesz wnieść także:

• jeżeli twoja wierzytelność wobec powoda nie jest sporna albo
• gdy wykażesz ją dokumentem, który nie pochodzi wyłącznie od ciebie (na przykład ugodą czy porozumieniem z powodem).

Wierzytelność jest niesporna, jeżeli powód przyznał jej istnienie (w tym wysokość). Nie jest to jednoznaczne z uznaniem zarzutu potrącenia przez powoda. Powód może na przykład przyznać istnienie wierzytelności, ale podnieść przeciwko niej zarzuty (na przykład może twierdzić, że jest przedawniona).

Jeżeli powód przyznał, że wierzytelność istnieje, ale w mniejszej wysokości, wierzytelność jest niesporna tylko co do tej wysokości.

Jak skutecznie usprawiedliwić nieobecność w sądzie

Jeżeli chcesz usprawiedliwić nieobecność w sądzie z powodu choroby, będziesz potrzebować zaświadczenia potwierdzającego brak możliwości stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu. Takie zaświadczenie musi wystawić lekarz sądowy.

Wykaz lekarzy sądowych prowadzą prezesi sądów okręgowych. Jest publikowany na stronach internetowych sądów okręgowych (na przykład na stronie internetowej Sądu Okręgowego w Warszawie).

Co jeśli przegapię termin w sądzie

Jeżeli nie dokonałeś czynności przed sądem w terminie, ale nie ponosisz za to winy, możesz złożyć wniosek o przywrócenie terminu.

Pamiętaj! Równoznaczne ze złożeniem pisma procesowego do sądu jest oddanie go:

• w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub
• w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Wniosek o przywrócenie terminu złóż w sądzie, przed którym czynność miała być dokonana, w ciągu 7 dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. We wniosku wykaż, dlaczego nie złożyłeś pisma w terminie. Równocześnie z wnioskiem złóż pismo, którego nie złożyłeś w terminie (na przykład zażalenie czy apelację).

Jeśli upłynie rok od terminu, w którym powinieneś dokonać czynności (złożyć pismo), sąd uwzględni wniosek o przywrócenie tego terminu jedynie w wyjątkowej sytuacji.

Kiedy i jak złożyć zażalenie

Sąd w trakcie trwania postępowania wydaje postanowienia. Jeśli się z nimi nie zgadzasz możesz złożyć zażalenie.

Do sądu II instancji składasz zażalenie na postanowienie i zarządzenie dotyczące:

• zwrotu pisma wniesionego jako pozew, z którego nie wynika żądanie rozpoznania sprawy
• zwrotu pozwu
• odmowy odrzucenia pozwu
• przekazania sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie
• zawieszenia postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania
• zwrotu kosztów, określenia zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, zwrotu opłaty lub obciążenia kosztami sądowymi – jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy.

Do tego samego sądu (zarówno na etapie postępowania przed sądem I, jak i II instancji), który rozpoznaje twoją sprawę, ale do innego składu sędziów składasz zażalenie na:

• odmowę zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowę ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie
• oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji
• nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności
• wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania
• stwierdzenie prawomocności orzeczenia
• skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia
• odmowę uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia
• sprostowanie lub wykładnię orzeczenia (wyroku/postanowienia) albo ich odmowę
• zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu
• oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego
• zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem
• odrzucenie zażalenia
• odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego
• zatwierdzenie ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów
• wstrzymanie wykonania decyzji – w przypadku zawieszenia postępowania – na zgodny wniosek stron zamierzających zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.

Na przygotowanie i złożenie zażalenia będziesz miał 7 dni od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. Jeśli sąd odstąpił od jego uzasadnienia – od dnia ogłoszenia postanowienia lub od dnia jego doręczenia, jeżeli podlega doręczeniu.

Zażalenie, jak każde inne pismo składane do sądu, powinno spełniać wymagania dla pisma procesowego, w tym:

• wskazywać zaskarżane postanowienie
• zawierać wniosek o jego zmianę lub uchylenie
• zwięźle uzasadniać zażalenie ze wskazaniem (w miarę potrzeby) nowych faktów i dowodów.

Pamiętaj! Drugie i dalsze zażalenie wniesione przez tę samą stronę na te same postanowienie, a także zażalenie na postanowienie wydane w wyniku czynności wywołanych wniesieniem przez tę samą stronę wcześniejszego zażalenia, może zostać uznane przez sąd za wniesione dla zwłoki. Aby uniknąć takiej sytuacji, dodatkowo uzasadnij zażalenie w tym zakresie.

Kiedy sąd wydaje wyrok

Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok na podstawie okoliczności ustalonych w sprawie na moment jej zamknięcia, czyli zakończenia.

Zdarza się, że sąd zamyka rozprawę, a ogłoszenie wyroku odracza na przykład o dwa tygodnie. Jeśli w tym czasie ujawnią się nowe okoliczności, które mogą mieć znaczenie w sprawie, sąd musi otworzyć rozprawę na nowo. Nie oznacza to jednak, że będzie powtarzać wszystkie czynności od nowa – czynności dotychczas przeprowadzone są ważne i zostaną wzięte pod uwagę.

Ważne! Sąd może uznać roszczenie za usprawiedliwione co do zasady i wówczas wyda wyrok wstępny tylko co do samej zasady. Do wysokości żądania wypowie się później – na przykład po przeprowadzeniu dodatkowych dowodów w sprawie.

Wydanie wyroku wstępnego może wystąpić, gdy przedmiotem sprawy jest świadczenie pieniężne albo inne rzeczy zamienne. W tego typu sprawach sąd rozstrzyga o dwóch kwestiach:

• o zasadzie: czy się należy
• o wysokości: ile się należy.

Wyrok wstępny dotyczy samej zasady, czyli rozstrzyga o istnieniu konkretnego stosunku prawnego lub prawa, z którego wynika dochodzone roszczenie.

Przez termin „żądanie usprawiedliwione w zasadzie” należy rozumieć istnienie pomiędzy stronami procesu stosunku prawnego uzasadniającego uwzględnienie powództwa, czyli wydania wyroku na korzyść strony wnoszącej pozew.

W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć zasądzone świadczenie na raty, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia – wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia.

Co więcej: jeżeli z umowy wynika na przykład, że świadczenie pieniężne ma zostać spełnione wyłącznie w walucie obcej, sąd – uwzględniając powództwo – zastrzega, że spełnienie tego świadczenia nastąpi wyłącznie w walucie obcej.

Wyrok staje się prawomocny w momencie, gdy nie przysługuje już w stosunku do niego apelacja czy zażalenie. Dotyczy to zarówno sytuacji, kiedy od wyroku nie została złożona w apelacja, jak i gdy sąd ją oddalił albo odrzucił.

Aby uzyskać prawomocność wyroku musisz złożyć wniosek o stwierdzenie prawomocności orzeczenia i wydanie jego odpisu do sądu, w którym znajdują się akta sprawy (do biura podawczego lub za pośrednictwem poczty).

Zobacz wzór wniosku o stwierdzenie prawomocności orzeczenia.

Co do zasady prawomocność stwierdza sąd I instancji, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie II instancji, może to zrobić także ten sąd.

Pamiętaj! Z prawomocnością jest związana powaga rzeczy osądzonej. Oznacza to, że sąd nie może ponownie wydać rozstrzygnięcia w sprawie, w której wyrok został wydany i się uprawomocnił.

Co do zasady wyrok musi się uprawomocnić, zanim będzie wykonalny, chyba że zostanie mu nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

To oznacza, że wyrok, któremu nadano taki rygor, może być podstawą do egzekucji jeszcze przed jego uprawomocnieniem. Dzięki temu strona wygrywająca proces może od razu wystąpić do sądu o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności (jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku), a następnie wszcząć egzekucję komorniczą.

Tytuł egzekucyjny to między innymi prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenie sądu lub referendarza sądowego, a także ugoda zawarta przed sądem.

Tytułem wykonawczym natomiast jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności.

Tytuł wykonawczy jest więc podstawą do przeprowadzenia egzekucji, zaś tytuł egzekucyjny to określony dokument (najczęściej orzeczenie sądowe), stwierdzający obowiązek określonego świadczenia.

Co zrobić, jeśli nie zgadzam się z wyrokiem sądu

W sądzie nie zawsze się wygrywa. A jeśli wyrok nie będzie dla ciebie korzystny, ważne, żebyś wiedział, jakie czynności możesz podjąć.

Co zrobić, jeśli sąd wydał wyrok zaoczny

Jeśli zostałeś pozwany i:

• nie złożysz odpowiedzi na pozew w terminie wskazanym przez sąd oraz
• nie stawisz się na rozprawie, na którą wezwie cię sąd,

twierdzenia wskazane w pozwie przez drugą stronę mogą zostać przyjęte przez sąd za prawdziwe i na ich podstawie sąd może wydać w twoje sprawie wyrok zaoczny.

Jeśli nie wykażesz, że:

• twoja nieobecność na rozprawie było niezawiniona
• nie dołączono twoich wyjaśnień do akt nadesłanych do sądu przed rozprawą,

to nawet gdy wygrasz, sąd obciąży się kosztami rozprawy zaocznej i sprzeciwu.

Jeśli sąd doręczy ci wyrok zaoczny, masz 14 dni na złożenie sprzeciwu od niego. Sprzeciw od wyroku zaocznego będziesz musiał opłacić.

W sprzeciwie musisz dokładnie opisać, z czym się nie zgadzasz w pozwie, oraz zgłosić wszystkie dowody, jakimi dysponujesz.

W sytuacji, gdy wyrokowi zaocznemu sąd wydał rygor natychmiastowej wykonalności, w sprzeciwie musisz wnieść o jego zawieszenie. Podkreśl, że twoja nieobecność na rozprawie była niezawiniona albo że w chwili wniesienia pozwu nie miałeś zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do reprezentowania. Wskaż również takie twierdzenia i dowody, które podważą zasadność wydania wyroku zaocznego.

Pamiętaj! Sąd może uchylić rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli jako pozwany wykażesz, że odpis pozwu doręczono na adres inny niż twój aktualny.

Jak złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku

Jeśli został wydany wyrok, z którym się nie zgadzasz, złóż do sądu wniosek o uzasadnienie tego wyroku. Sąd sporządzi uzasadnienie w zakresie, który wskażesz we wniosku. Jeśli chcesz, aby wyrok został uzasadniony do całości, musi to wprost wynikać z wniosku o uzasadnienie.

Wniosek o uzasadnienie kosztuje 100 złotych. Jeśli później złożysz apelację od wyroku, opłata za uzasadnienie zostanie zaliczona na poczet opłaty od apelacji.

Na złożenie wniosku o uzasadnienie masz 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia (jeśli został wydany na posiedzeniu niejawnym, czyli bez udziału stron).

Pamiętaj! Nawet jeśli nie byłeś obecny przy ogłoszeniu wyroku, masz tydzień od dnia, kiedy wyrok został ogłoszony.

Sąd sporządzi uzasadnienie wyroku w terminie 2 tygodni od dnia wpływu do tego sądu kompletnego wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. W przypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu – od dnia ogłoszenia wyroku. Termin ten może został przedłużony przez prezesa sądu.

Z uzasadnienia wyroku dowiesz się, dlaczego sąd wydał takie rozstrzygnięcie, i będziesz mógł zdecydować, czy warto składać apelację (odwołać się od wyroku).

Jak złożyć apelację

Co do zasady od doręczenia ci wyroku z uzasadnieniem masz 2 tygodnie na przygotowanie apelacji. Sąd, doręczając ci uzasadnienie wyroku, może poinformować cię, że termin na złożenie apelacji wynosi 3 tygodnie. Stanie się tak w przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku.

Apelacja – jak każde inne pismo składane do sądu – powinno spełniać wymagania dla pisma procesowego oraz zawierać dodatkowo:

• oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona – ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części (zdarza się, że wyrok jest tylko w części niekorzystny i dlatego należy określić część, z którą się nie zgadzasz)
• uzasadnienie zarzutów, czyli to, co uważasz za błędne w tym wyroku, czego sąd nie zrobił, ale też co zrobił nieprawidłowo
• jeśli jest to konieczne nowe fakty lub dowody wraz z uzasadnieniem, dlaczego dopiero teraz są wskazywane
• wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia (chodzi o wskazanie sądowi, jaki w twojej ocenie powinien być wyrok)
• wniosek o przeprowadzenie rozprawy (czyli spotkania w sądzie), jeśli uznasz to za konieczne. Jeśli ani ty, ani druga strona nie złożycie takiego wniosku, a sąd uzna, że spotkanie ze stronami nie jest konieczne do rozpoznania sprawy (na przykład nie ma potrzeby przesłuchiwania stron czy świadków), wyda wyrok na posiedzeniu niejawnym bez udziału stron.

W sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia. W uzasadnionych przypadkach może być ona niższa niż kwota wskazana jako wartość przedmiotu sporu w pozwie.

W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednak w razie zmiany okoliczności można żądać:

• zamiast pierwotnego przedmiotu sporu – jego wartości lub innego przedmiotu
• w sprawach o świadczenie powtarzające się – świadczeń za dalsze okresy.

Apelację składa się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Jeśli jednak złożysz w terminie apelację do sądu II instancji, który będzie ją rozpoznawał, apelacja zostanie złożona w terminie.

Do apelacji dołącz odpisy, czyli jej kopie dla strony przeciwnej.

Po złożeniu apelacji twoją sprawą zajmie się sąd II instancji – apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako I instancji – sąd apelacyjny.

Rozprawa przed sądem apelacyjnym odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej lub obu stron, a wydany wyrok nie jest zaoczny.

Pamiętaj! Co prawda sąd rozpoznający apelację orzeknie na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji i w postępowaniu apelacyjnym, ale pominie nowe fakty i dowody, jeżeli mogłeś je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji. Wyjątek będzie stanowić sytuacja, gdy wykażesz że:

• na wcześniejszych etapach postępowania nie miałeś lub nie miałaś możliwości powoływania się na te twierdzenia albo
• potrzeba powołania się na te twierdzenia zaistniała później.

Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację.

W sprawach, w których apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, sąd II instancji sporządza pisemne uzasadnienie tylko wtedy, gdy któraś ze stron zgłosi wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. W przypadku wyroków innej treści sąd uzasadnia je z urzędu.

Pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sąd sporządza w terminie 2 tygodni od dnia ogłoszenia orzeczenia albo od dnia wydania orzeczenia, jeśli ogłoszenia nie było.

Sąd apelacyjny może:

• oddalić apelację – wtedy wyrok sądu I instancji staje się prawomocny i ostateczny
• uwzględnić apelację w całości lub w części – wtedy sąd zmienia zaskarżony wyrok i wydaje wyrok w jego miejsce (ten wyrok jest prawomocny i ostateczny)
• stwierdzić nieważność całego postępowania.

Wobec tego, że postępowanie przed sądem cywilnym jest dwuinstancyjne, wyrok wydany przed sąd apelacyjny jest wyrokiem ostatecznym i nie przysługuje odwołanie od niego.

W niektórych przypadkach można złożyć skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy przyjmie skargę, jeżeli udowodnisz, że:

• w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne
• istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów
• zachodzi nieważność postępowania
• skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.

Pamiętaj! Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Możesz ją oprzeć jedynie na:

• naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.